Einsiedeln, Stiftsbibliothek, Codex 134(805)
Creative Commons License

Beschreibung für e-codices von P. Dr. Odo Lang OSB, Stiftsbibliothek Einsiedeln, 2014.

Handschriftentitel: Hieronymus, Sophronius Eusebius. In Evangelia
Entstehungsort: Rätien
Entstehungszeit: 9. Jh. (1./2. Drittel).
Frühere Signatur: 4. Numero 44. B. V. Einsidlensis.
Beschreibstoff: Schönes, gut geglättetes, geschmeidiges, z.T. schadhaftes Pergament, H und F gleichmässig gelblich, H porig, HFHF. Einige Löcher und Risse.
Umfang: a-d + 378 (richtig 380) + y-z Seiten
Format: 207 x 142 mm
Seitennummerierung: Neuzeitliche (19. Jh.), sehr fehlerhafte Paginierung mit Bleistift in arabischen Zahlen 1-378 (richtig 380, da übergangen 90-99, 356-359, aber zusätzlich 1bis, 2bis, 53bis, 54bis, 61bis, 62bis, 114bis, 156bis, 181bis, 190bis, 243bis, 244bis, 251bis, 252bis, 263bis, 371bis). Vorne und hinten je 1 Bogen Papiervorsatz, das letzte Bl. auf den RD geklebt, bez. mit a-d, y-z.
Lagenstruktur: 22 z.T. bezeichnete Lagen (vorwiegend Quaternionen): (I) (Papiervorsatz), V+1, 2 IV, 2 V, IV, 2 V, IV, V, 12 IV, (I) (Papiervorsatz). Im 1. Teil römische Zahlkustoden: qt. I-XV unten auf der letzten Seite der Lagen. Keine Reklamanten.
Seiteneinrichtung: Schriftraum: 1. (S. 2-261) 160 x 100(110) mm; 2. (S. 262-378) 160 x 110(115) mm. Einrichtung durch Rahmen und Linierung mit Griffel: a // bc, Zirkellöcher erhalten. Einspaltig zu 24-27 Zeilen.
Schrift und Hände: Von mehreren Händen mit brauner bis schwarzer Tinte in romanischer Minuskel geschrieben. Überschriften im 1. Teil in minium Capitalis, im 2. Teil mit schwarzer Capitalis und Unziale.
Buchschmuck: Anfangsbuchstaben als leicht mit rätischen Motiven verzierte Majuskeln mit Tinte. 3 Zierinitialen mit rätischen Motiven: (2) P(lures), (5) I(n), (62) I(ohannes), Rubriziert.
Einband: Einsiedler Ledereinband. 14. Jh. – 210 x 143 mm. 2 abgekantete Holzdeckel. Weisses Schafleder, Rücken pergamentverstärkt. 3 erhabene Doppelbünde. Oben und unten 2-farbiges, geflochtenes Kaptialband. 1 Leder-Metall-Schliesse von der Kante des VD zur Kante des RD (rest.). Vorderes Spiegelblatt herausgelöst, Leimabdrucke.
Inhaltsangabe:
Inhalt der Handschrift:
1. (S. 2-261) Hieronymus. In Matheum.
2. (S. 261-262) Isidorus <Hispalensis>. Homilia.
3. (S. 263-378) Pseudo-Hieronymus. Expositio quattuor Evangeliorum.
  • 1. Seite 2-261 Hieronymus, Sophronius Eusebius: In Matheum
    (2) [Titel fehlt] Plures fuisse qui euangelia scripserint. Et lucas euangelista testatur dicens … // (261) … non ignorat eam diem in qua se scit futurum cum apostolis. Commentarius in matheum explicit. Deo gracias. Amen
    Ed.: PL 26, 15-218; CChr.SL 77.
  • 2. Seite 261-262 Isidorus <Hispalensis>: Homilia
    >(261) Incipit humilia sancti hysidori episcopi.< Scito homo temetipsum, scito quod sis … // (262) … operibus tuis adiutorem et retributo […] tolat qui uiuit et regnat in secula seculorum. finit.
    Zu bemerken: Diese Homilie findet sich nicht unter den Werken des Isidor von Sevilla.
  • 3. Seite 263-378 Pseudo-Hieronymus: Expositio quattuor Evangeliorum
    >(263) Incipit expositio quattuor euuangeliorum sancti hieronimi presbiteri de breui prouerbio edita secundum anagogen.< Primum querendum est … // (378) … nos christiano pessime torquetur, hinc dicitur // (Textabbruch?).
    Zum Inhalt:
    • 1. (263) Prologus
    • 2. (265) [Secundum Matheum]
    • 3. (317) Secundum Iohannem
    • 4. (342) Secundum Marcum
    • 5. (355) Secundum Lucam
    Zu bemerken: Diese Auslegung der Evangelien zählt zu den unechten Werken des Hieronymus.
    Ed.: PL 30, 531-590, aber der Text der Handschrift ist nicht völlig mit der Ausgabe identisch, vor allem der Schluss ist erweitert.
Erwerb der Handschrift: Besitzereintrag: Einsiedler Bibliotheksvermerk (17. Jh.): (2) 4. Numero 44. B. V. Einsidlensis.
Bibliographie:
  • Bischoff, Katalog, 237;
  • Bruckner, Scriptoria V, 19, 21;
  • Lambert B., Expositio quatuor Evangeliorum (Bibliotheca Hieronymiana manuscripta III.B, Steenbrugge 1970);
  • Meier, Catalogus, 110s.;
  • Wibiral N., Augustus patrem figurat. Zu den Betrachtungsweisen des Zentralsteines am Lotharkreuz im Domschatz zu Aachen (Festschrift für Hermann Fillitz zum 70. Geburtstag, Akb 60, 1994, 105-130).