Fribourg/Freiburg, Bibliothèque cantonale et universitaire/Kantons- und Universitätsbibliothek, Ms. L 5

Jurot Romain, Catalogue des manuscrits médiévaux de la Bibliothèque cantonale et universitaire de Fribourg, Dietikon-Zürich 2006, p. 54-60.

By courtesy of Urs Graf Verlag, Dietikon. The manuscript description is copyrighted by the publisher.
Manuscript title: Vitae et passiones sanctorum
Place of origin: Hauterive (?)
Date of origin: 1re moitié du XIIIe s. (après 1235)
Support: Parchemin
Extent: 175 f.
Format: 30 × 22,5 cm
Foliation: Foliotation à l’encre de Jean Gremaud: 1-174, complétée au crayon pour les besoins de la description: I. [1-174.]
Collation: (IV+1)8 + 8 IV72 + II76 + 3 IV100 + (VI+1)113 + (V+2)125 + V135 + (II+1)140 + 2V160 + III166 + IV174. F. I, 108, 115, 124 et 140 encartés. Réclames conservées aux f. 72v, 84v et 140v. Signatures à la fin des cahiers: I-XV (f. 1-125)
Condition: F. 141-150 refaits au début du xive s. Marge inf. du f. I et les trois quarts inf. du f. 174 découpés. Réparations du parchemin par couture.
Page layout: réglure à la mine brunâtre, à la mine de plomb ou à l’encre, justification: 21‑24 × 16-17 cm, f. 1-76: 26-29 lignes, f. 77-174: 32-36 lignes sur 2 col. de 7-8 cm (f. 131v-134v: 8-11 cm), 1re ligne de réglure non écrite.
Writing and hands: Textualis de plusieurs mains (changements de main, par exemple f. 2vb, l. 3, 3ra, 3rb, l. 12).
Musical notation: Quelques notes de musique carrées dans les marges des f. 70v, 71r et 94r.
Decoration:
  • Majuscules rehaussées de rouge (de vert au f. 84r).
  • Hastes descendantes des lettres sur la dernière ligne allongées (f. 87v, 88r).
  • Aux f. 7va-32va, gloses marginales de la main principale entourées jusqu’au f. 24r d’un filet rouge, bleu ou noir, par exemple : (f. 19va) pour Homère: insignior apud Grecos poeta ut Virgilius aput [sic] Latinos, (f. 30va) pour comici: comicus dicitur a comptis verbis ut Terentius cuius hic meminit vel comici dicuntur villani poete quia villarum causas scribebant in ipsis villis. Unde etiam turpia quendam conscribebant vel sicut quidam voluit a contis verbis dicuntur comici unde comedia apellatur poetria eorum et a comis .i. villulis et a comestione quia huius modi rebus studebant ut questum gule adquirerent.
  • Titres rubr.
  • En marge, « Nota » et pieds-de-mouche à l’encre ou à la mine de plomb.
Additions: corrections contemporaines interlinéaires, marginales ou sur rasures; en marge, signes de correction en forme de croix. Nombreux essais de plume grattés dans les marges des f. 135v et 136v. Additions et essais de plume: (174v) O lector mense lege, début de formulaire pour un acte: Noverint universi presentem litteram inspecturi quod ego talis de Friburgo debeo et me debere recognosco Petro tali de Paterniaco (?) , xive s., (72vb) alphabet à la mine de plomb, xve s. Dessin de 2 épées au f. 147r. Collé sur le f. 131r, feuillet de papier comportant des notes de Giulio Bertoni sur le « Contemptus mundi » datées du 30.6.1908. Annotations marginales au crayon par un lecteur du xxe s. (par exemple f. 6rb, 75va et 165va).
Binding: de la 1re moitié du xiiie s., reliure-portefeuille à rabats de peau blanche, sur ais de bois, traces sur le plat sup. de 4 cabochons en forme d’étoile à 4 rais, fermoir central tombé, départ sur le plat sup., traces de remaniements des attaches sur l’ais inf. Signets sur simple queue aux f. 9, 44, 45, 53 et 131. Dos recouvert de papier doré-gaufré d’Hauterive (XVIIIe s.) et de 3 étiquettes de papier: en tête, cote mutilée II (?), xixe s. et pièce de titre dactyl. L 5 Vitae Sanctorum Varia, xxe s., en queue, cote au pochoir L 5, XXe s. Une mutilation dans le papier d’Hauterive en haut du dos laisse apparaître une pièce de titre du XVIIe s. Vita Theodoric dunensis piscopi.
Contents:
  • F. Ir bl.
  • F. Iv Table du contenu. Add. du xiiie s. Les 2 derniers chap., les 13e (Vita s. Petri Tarentasiensis) et 14e (Enchiridium Alani de conquestione nature) sont de 2e main.
  • F. 1ra-7rb Ruodpertus Monachus Peregrinus: Vita s. Theodori episcopi Sedunensis
    • Prologue : >Incipit prologus vite s. Theodori Sedunensis ep. a quodam Ruodperto peregrino monacho composite [corrigé de: -to].< Divine pietatis sacramentum
    • (3ra) Texte : >Incipit vita s. Theodori Sedunensis [corrigé de : Si-] ep.< Temporibus igitur magni Karoli …–… adiutus nos adiuvare dignetur seculorum. Amen. >Explicit vita s. Theodori Sedunensis ep.<
    BHL 8088a; AASS, Aug. III, p. 278-280, sans le prol. ni la partie finale éd. d’après ce ms. par Foerster, Zur Vita sancti Theodori, p. 235-240; ms. F de Huot, p. 27-32, ms. décrit p. 21.
  • F. 7rb-vb Martinus Turonensis: Confessio. >Confessio [d’une autre main à l’encre noire :] eiusdem.< Clemens trinitas est …–… Pater in filio seculorum. Amen.
    PL 18, col. 11-12; éd. Friedrich Stegmüller, « Das Trinitätssymbolum des heiligen Martin von Tours », dans: Universitas. Dienst an Wahrheit und Leben. Festschrift für Bischof Dr. Albert Stohr, éd. Ludwig Lenhart, t. 1, Mayence 1960, p. 154-155.
  • F. 7vb-20ra Sulpicius Severus,: Vita s. Martini episcopi.
    • Lettre de dédicace : >Epistola Severi ad Desiderium [d’une autre main à l’encre noire:] de s. Martino.< Severus Desiderio
    • (8ra) Prologue: >Aliter< 8rb Plerique mortalium
    • (8vb) Capitula.
    • (9rb) Texte: >Incipit vita s. Martini Turonensis ep.< 9va Igitur Martinus …–… sed quicumque crediderit. >Explicit vita sancti.<
    BHL 5610; CSEL 1, p. 109-137; Sulpice Sévère, Vie de saint Martin, éd. Jacques Fontaine, t. 1, Paris 1967 (Sources chrétiennes 133), p. 248-316. Gloses marginales, voir ci-dessus, Décoration.
  • F. 20ra-21va Sulpicius Severus: Epistola ad Bassulam. >De obitu eiusdem sanctissimi viri Martini.< Martinus igitur obitum …–… Christo protegente seculorum. Amen. >Explicit<
    BHL 5613 (sans prol., voir ci-dessous, f. 23ra); CSEL 1, p. 147, l. 14-p. 151; éd. Fontaine, op. cit., p. 336, § 6 - p. 344. Gloses marginales, voir ci-dessus, Décoration.
  • F. 21va-22rb Gregorius Turonensis: Narrationes de miraculis in obitu et de prima translatione s. Martini episcopi (= Historia Francorum, lib. 1, cap. 48). >Incipit de litigatione Turonum et Pitavium.< Arcadii et Honorii …–… quadringenti duodecim computantur. >Explicit liber I.<
    BHL 5619-5620; MGH SRM 1/1, ed. altera, p. 32-34. Gloses marginales, voir ci-dessus, Décoration.
  • F. 22rb-23ra Gregorius Turonensis: De virtutibus s. Martini episcopi, lib. 1, cap. 4-5. >De visione Severini ep. Coloniensis< Beatus autem Severinus [corrigé de : Severus] …–… possimus historiam explicare.
    BHL 5621-5622 ; MGH SRM 1/2, ed. altera, p. 140-141. Gloses marginales, voir ci-dessus, Décoration.
  • F. 23ra-26va Sulpicius Severus: Epistolae. Titre effacé: >De visu Ambrosii in Martini sepulcro.< Eesterna [sic] die …–… comperta sunt participem. >Explicit epistola.<
    BHL 5611-5613; CSEL 1, p. 138-147, l. 13; éd. Fontaine, op. cit., p. 316-336, § 5. De BHL 5613 il n’y a que le prol., voir ci-dessus, f. 20ra. Gloses marginales, voir ci-dessus, Décoration.
  • F. 26va-53rb Sulpicius Severus: Dialogi (I-III). Capitula. (27rb) Texte: >Incipit liber secundus [sic].< Cum in unum [corrigé de: inum] locum …–… dolore discessum est. >Explicit liber tercius dialogi Severi de virtutibus s. Martini.<
    BHL 5614-5616; CSEL 1, p. 152-216. Jusqu’au f. 32va, gloses marginales de la main principale, voir ci-dessus, Décoration.
  • F. 53va-65vb Johannes Diaconus Neapolitanus: Vita s. Nicolai episcopi.
    • Prologue: >Incipit prologus in vita s. Nicolai ep.< Sicut omnis materies
    • (54ra) Texte : >Incipit vita s. Nicholai ep.< Nicolaus itaque ex illustri prosapia …–… quatenus fideliter Ihesu Christo Domino nostro servire mereamur […] seculorum. Amen. >Explicit vita s. Nicholai ep. et conf.<
    BHL 6104-6108; Mombritius 2, p. 296-306, l. 32; Pasquale Corsi, « La “Vita” di san Nicola e un codice della versione di Giovanni diacono », dans: Nicolaus. Rivista di teologia ecumenico-patristica 7 (1979), p. 361-380 (seulement BHL 6104-6106).
  • F. 65vb-69rb Miracula s. Nicolai episcopi.
    • >Incipit simplicis relatio cuiusdam de transitu ipsius sancti.< Factum est cum pergeret beatus Nicholaus in Mirream civitatem …–… quatenus Ihesu Christo Domino nostro servire in perpetuum mereamur seculorum. Amen. >Explicit de transitu ipsius sancti.<
      • (65vb) Miracle I:Et venit ad eum mulier de vico qui dicitur Soelon BHL 6161 (incipit différent); Niccolò Carminio Falconi, Sancti Nicolai acta primigenia, Naples 1751, p. 124, cap. 20;
      • (67va) Miracle II: Restat autem … BHL 6163-6165; Mombritius 2, p. 306, l. 33 - p. 307, l. 46;
      • (68vb-69rb) même texte au f. 65rb-vb épilogue (= Johannes Diaconus Neapolitanus, Vita s. Nicolai episcopi): Letemur ergo karissimi
        BHL 6108; Mombritius 2, p. 306, l. 16-32.
  • F. 69rb-72vb Passio Septem dormientium. >Incipit passio VII dormientium qui in [corrigé de : ein] Epheso dormiunt: Maximianus, Malcus, Martinianus, Dionisius, Iohannes, Serapion, Constantinianus [corrigé de: Constantinans].< Temporibus Decii imperatoris …–… (72va) mortuorum resurrectionem seculorum. Amen. Acta sunt hec (72vb) seculorum. Amen. >Explicit vita septem dormientium.<
    BHL 2319f.
  • F. 72vb-76va Eucherius Lugdunensis: Passio s. Mauritii et sociorum.
    • Prologue: >Incipit passio s. Mauricii martyris sociorumque eius< Sanctorum passionem
    • Texte : Sub Maximiano …–… (75vb) laudibus frequentamus.
      BHL 5738; MGH SRM 3, p. 32-41.
    • À la suite: 75vb-76va Gregorius Turonensis: In gloria martyrum, cap. 75. Magna igitur est virtus librarum pondus trutinarum.
      MGH SRM 1/2, p. 87-89.
  • F. 76va-81ra Passio s. Euphemiae virginis. >Incipit passio s. Eufemie virg. et mart.<Quinto persecutionis anno …–… in hodiernum diem et Spiritus Sancti. Amen. >Explicit passio s. Eufemie virg. et mart.<
    BHL 2709.
  • F. 81ra-100vb Leontius Ep. Neapoleos Cypri: Vita s. Johannis Eleemosynarii interprete Anastasiobibliothecario.
    • Prologue du traducteur: >Incipit prefacio Anastasii ep. ad donnum [sic] Nicholaum papam in vita Iohannis Elemosinarii.< Cogitante ac diu
    • (81va) Prologue: >Incipit prologus Leoncii ep.< Intencio quidem
    • (82ra) Texte: >Incipit liber.< (82rb) Cum pervenissem [corrigé de: venissem] …–… que omnes nos impetremus per gratiam et misericordiam Domini nostri seculorum. Amen. >Expliciunt acta s. Iohannis Elemosinatoris.<
    • (100vb) Clausule (rubr.): Que quidem pretermissa a Iohanne et Sophronio viris illustribus peccatori interpretari precepit.
    BHL 4388-4389; AASS, Ian. II, p. 498-517 (sans clausule); PL 73, col. 337-384 (idem).
  • F. 100vb-119vb Vita s. Pachomii abbatis interprete Dionysio Exiguo.
    • Prologue (du traducteur): >Incipit prologus in vita s. Pachomii abb.< Domine venerande
    • (101rb) Prologue: >Incipit vita s. Pachomii abb.< Dominus noster Ihesus Christus
    • (102ra) Texte: Eratque per idem tempus …–… debetur omnis laus et gloria in secula seculorum. Amen. >Explicit vita s. Pachomii.<
    BHL 6410; Henri van Cranenburgh, La Vie latine de Saint Pachôme, Bruxelles 1969 (Subsidia hagiographica 46), p. 77-232.
  • F. 119vb-131rb Vita s. Elisabeth landgraviae. >Incipit vita beatissime Elisabeth. Et primo de infantia ipsius< Guota virgo religiosa …–… solito digneris audire qui cum Patre eternum. Amen. >Explicit vita s. Elisabet.<
    BHL 2493f-g, très remanié et fin différente; ms. M d’Anglade qui donne les var. par rapport à l’éd. d’Albert Huyskens, Der sogenannte Libellus de dictis quatuor ancillarum S. Elisabeth confectus, Kempten/Munich 1911, p. 14-86; texte proche de la recension éd. par Gilles G. Meersseman, « Le deposizioni delle compagne di s. Elisabetta di Turingia in un frammento conservato nell’Archivio di Stato a Friburgo », dans: Palaeographica, diplomatica et archivistica. Studi in onore di Giulio Battelli, t. 1, Rome 1979 (Storia e Letteratura 139), p. 367-380 (fragm. aujourd’hui introuvable).
  • F. 131rb-133va Contemptus mundi (version courte). >Incipit liber de contentu mundi.< Cartula nostra …–… Hoc tibi det munus qui vivit trinus et unus. Amen.
    Walther, Carmina, no 2521; PL 184, col. 1307-1314; éd. Edward Schröder, « Ein niederrheinischer “Contemptus mundi” und seine Quelle », dans: Nachrichten von der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Phil.-hist. Klasse 1910, p. 346-354; Foerster, Notice sur un manuscrit, p. 230-232 variantes textuelles d’après l’éd. Schröder; Robert Bultot, « La Chartula et l’enseignement du mépris du monde dans les écoles et les universités médiévales », dans: Studi Medievali 8 (1967), p. 802-812; Nikolaus Henkel, Deutsche Übersetzungen lateinischer Schultexte. Ihre Verbreitung und Funktion im Mittelalter und in der frühen Neuzeit, Munich/Zurich 1988 (Münchener Texte und Untersuchungen zur deutschen Literatur des Mittelalters 90), p. 235-236.
  • F. 133va Versus.
    • In cruce pro te sum …–… in aure Dei. 16 vers ; Walther, Carmina, no 8884; RH 28005;
    • Fragmina verborum Titivillus …–… sarcinat ille. 2 vers; Walther, op. cit., no 6827; Proverbia, no 9908;
    • (add. marginale de 1re main) Iactancia [corrigé de: Iactantancia] luxurie [corrigé de: luxuxurie] quomodo et (?) deos meo subiugaverit imperio; Sol calet igne …–… mugire tonantem. Walther, op. cit., no 18367 (1er vers seul); éd. David Roy Shackleton Bailey, Anthologia latina. I. Carmina in codicibus scripta, t. 1, Stuttgart 1982, p. 158, no 212.
  • F. 133vb bl.
  • F. 134ra-140rb Vita s. Marthae hospitae Christi. >Incipit vita beate Marthe hospite Christi.< Sancte ecclesie typum …–… mihi manducare. Quod ipse seculorum. Amen. >Explicit vita b. Marthe hospite Cristi.<
    BHL 5545; Mombritius 2, p. 231-239.
  • F. 140rb-vb Vita s. Roberti abbatis Molismensis.
    • Prologue: >Incipit prologus in vita beati Roberti primi Molismi abbatis.< 140va Quoniam Ihesu sacerdote
    • (140vb) Texte: >Incipit vita beati Roberti Molismensis.< Beatus igitur Robertus eius Theodericus mater//, la suite manquante a été remplacée par un nouveau cahier (f. 141-150) au début du xive s.
    BHL 7265-7266; PL 157, col. 1269, l. 21; ms. F* de Spahr, Das Leben des hl. Robert, p. 2-4, l. 7.
  • F. 141ra-149va Vita s. Roberti abbatis Molismensis. Add. du xive s.
    • Prologue: >Incipit prologus in vita beati Roberti primi Molismi abbatis et eciam Cistercii [corrigé de : -ciensis].< Quoniam Ihesu sacerdote
    • (141rb) Texte: >Incipit vita beati Roberti Molismensis abbatis et Cisterciensis.< Beatus igitur Robertus …–… salutaribus animavit.
    BHL 7265-7266; PL 157, col. 1269-1288; ms. F de Spahr, Das Leben des hl. Robert, p. 2-43. Aux f. 143va-146va (après le chap. 12), insertion des chap. 1-7, 9-10 et 14-17 de l’« Exordium parvum » adapté pour les besoins de la cause de canonisation (ms. Fri de Les plus anciens textes, p. 56-86), d’extraits de la « Carta caritatis » et de la « Vita prima » de S. Bernard; ms. F de Spahr, Eine seltsame Formung, p. 107-118; Waddell, Narrative and Legislative Texts, p. 125. Le ms. Munich, Bayerische Staatsbibl., Clm 7992, provenant de l’abbaye cistercienne de Kaisheim au diocèse d’Augsbourg, comporte les mêmes additions, selon Spahr.
  • F. 149vb-150rb Cono Abbas Morimundi: De translatione s. Roberti abbatis Molismensis. Add. du xive s. >Narratio donni [sic] Cononis abbatis Morismundi de visione sancti Roberti qui ei in sompnis apparuit quam visionem omnes qui religionem ipsius donni Cononis noverunt non credunt ipsum de dicta visione aliquod falsum dixisse.< Novum apud Molismenses translationis …–… gratias altissimo referendas. 1er titre de fin biffé : >Explicit de vita et miraculis beati Roberti primi Molismensis et Cisterciensis abbatis. Explicit narratio donni Cononis abbatis Morismundi.<
    Éd. d’après ce ms. Spahr, Ein unbekannter Hinweis, p. 197.
  • F. 150v bl.
  • F. 151ra-vb Epistolae de scribenda vita s. Petri episcopi Tarentasiensis.
    • >Epistola Lucii pape de scribenda vita donni [sic] Petri Tarentasiensis archiep.< Lucius episcopus
    • (151rb) >Epistola Petri Atrebatensis electi et Petri Clarevallis abbatis ad G. abbatem Altecumbe de eodem.< Venerabili amico
    • (151va) >Rescriptum eiusdem ad eosdem de eodem.< Reverendis in Christo …–… penitebis inerti.
    BHL 6772; AASS, Maii II, p. 322-323.
  • F. 151vb-163va Gaufridus Abbas Altaecumbae: Vita s. Petri episcopi Tarentasiensis.
    • Prologue: >Incipit prefacio in vita donni [sic] Petri Tarentasiensis archiep.< Ut a verbis apostoli
    • (152rb) Texte: >Incipit vita s. Petri Tarentasiensis archiep.< Venerabilis huius Petri …–… ab incarnatione Domini nostri Ihesu Christi qui seculorum. Amen.
    BHL 6773; AASS, Maii II, p. 323-335.
  • F. 163va-165vb Gaufridus Abbas Altaecumbae: Miracula s. Petri episcopi Tarentasiensis.
    • Sacerdos Domini Petrus …–… asserens quam sanatum.
    • BHL 6774; AASS, Maii II, p. 336-338;
    • § 5 et 6 intervertis.Suivi du miracle: (165vb) >De quodam converso qui visum recuperavit in Stamedio.< Aliud quoque miraculum non est silencio pretereundumad predictam grangiam regressus est.
  • F. 165vb-168vb Robertus de Sorbona: De confessione. >Bone memorie fratris Guillermi de Perauz forma faciende et recipiende confessionis< (166ra) Ad sanctam et rectam confessionem …–… ad Deum omnipotentem.
    Bloomfield, no 288; éd. Maxima bibliotheca veterum Patrum, t. 25, Lyon 1677, p. 352-354, l. 7; Palémon Glorieux, Répertoire des maîtres en théologie de Paris au xiiie siècle, t. 1, Paris 1933, p. 341; Franciscus Nicolaas Diekstra, « The “Supplementum Tractatus novi de poenitentia” of Guillaume d’Auvergne and Jacques de Vitry’s Lost Treatise on Confession », dans: Recherches de théologie ancienne et médiévale 61 (1994), p. 29-33.
  • F. 168vb-171rb Confessionale.
    • >Quomodo se habeat confessor dum audit confessiones.< Debet humiliter et devote audire totum …–… augeretur ei gratia.
      Les 20 premières lignes (jusqu’à « concupicentias cordis comittendo vel obmittendo ») correspondent au début du texte imprimé comme le 26e chap. du « Tractatus de paenitentia » attribué à Guillaume d’Auvergne: Guilielmi Alverni episcopi Parisiensis opera omnia, t. 2, Orléans/Paris 1674, Supplementum, p. 247, 1re col., l. 1-18.
    • À la suite: Debet scire confessor primo quantum potestatis habet
  • F. 171rb De secreto confessionis. >De eo quod nullus debeat confessiones revelare.< Nullus sacerdos presumat revelare confessiones verbo vel signo …–… sexus circa finem.
    Voir Gregorius IX papa, Decretales, lib. 5, tit. 38, cap. 12; éd. Aemil Friedberg, Corpus juris canonici, t. 2, Leipzig 21881, col. 888, l. 3-11.
  • F. 171rb-172rb De casibus excommunicationis. >A iure infligitur maior excumunicacio [sic] in hiis casibus.< Cum quis manus violentas vel temerarias instinctu diaboli …–… de sententia excommunicationis. Cum medicinalis. Avec renvois au « Corpus juris canonici ».
  • F. 172rb-173rb Casus papales. >Reservat sibi papa absolutionem in VI casibus.< Unus est cum quis verberat clericum vel interficit vel emutilat …–… in executoribus observandum est.
  • F. 173rb-va De excommunicatis ab ordine. >Isti sunt excommunicati ab ordine.< Si quis privilegia indulgentias vel litteras quascumque contra communia ordinis instituta impetrare presumpserit …–… beneficium obtinerent.
  • F. 173va-174ra De confessione monialium. >De monialibus.< Non licet monialibus ordinis aliquibus personis sive religiosis sive secularibus confiteri …–… liberare eum si potest.
  • F. 174rb bl.
  • F. 174v Versus.
    • Quadrangula [mot suscrit remplaçant: Primo caput aquile] fac tripedem prepone rotunda / Et converte scies quis sit mihi morbum et iudex.
      Voir Walther, Carmina, no 22376;
    • Non locus est pacis ubi regnat lingua loquacis.
      Walther, op. cit., no 12089; Proverbia, no 17973 (1er vers seul);
    • Omne genus pestis superat mens dissona verbis.
      Walther, op. cit., no 19817 (1er vers seul);
    • Deficit anbobas [=ambobus] qui vult servire duobus.
      Walther, op. cit., no 5306. 3 derniers vers éd. par Foerster, Sur quelques notices, p. 68.
Origin of the manuscript: Hauterive selon Bruckner et Ladner.
Provenance of the manuscript:
  • (133v) Explicit liber sancte Marie, xive s.,
  • (1r) Monasterii Altaeripensis, xviie s.
Acquisition of the manuscript: Entré à la B.C.U. en 1848: (1r) estampille no 7 (Wegmann, Schweizer Exlibris, no 2335), xixe s., (rabat de la contregarde sup.) cote au stylo 5, xxe s.
Literatur
  • Catalogue Fribourg, 1855, p. 611-613, no 213, t. I;
  • Bertoni, Notice, 1908, p. 221, 223-224 (coté « 3 » par erreur), ill. après la p. 220 (f. 1ra);
  • Pascal-Marie Anglade, « Descriptio novi codicis Dicta IV ancillarum S. Elisabeth exhibentis », dans : Archivum Franciscanum historicum 6 (1913), p. 61-75;
  • Pittet, L’abbaye d’Hauterive, 1934, p. 113;
  • Hans Foerster, « Notice sur un manuscrit contenant le petit “Contemptus mundi” », dans: Revue Bénédictine 47 (1935), p. 226-234;
  • Hans Foerster, « Zur Vita sancti Theodori Sedunensis episcopi », dans: RHES 33 (1939), p. 235, note 1;
  • Kolumban Spahr, « Ein unbekannter Hinweis zur Übertragungsfeier der Gebeine des hl. Robert von Molesme im Jahre 1253 », dans : Cistercienser-Chronik 51 (1939), p. 195-197;
  • idem, Das Leben des hl. Robert von Molesme. Eine Quelle zur Vorgeschichte von Cîteaux, Fribourg 1944, p. xxii-xxiii;
  • idem, « Eine seltsame Formung des Exordium Parvum », dans : RHES 40 (1946), p. 107-118;
  • Bruckner, Scriptoria 11, 1967, p. 40, note 39, pl. XIX (f. 1r et 9v);
  • Ladner, Scriptorium, 1968, p. 17, no 32;
  • Les plus anciens textes de Cîteaux. Sources, textes et notes historiques par Jean de la Croix Bouton et Jean-Baptiste Van Damme, Achel 1974 (CCC Studia et documenta 2), p. 32, no 35;
  • Chrysogonus Waddell, Narrative and Legislative Texts from Early Cîteaux. Latin Text in Dual Edition with English Translation and Notes, [Saint-Nicolas-lès-Cîteaux] 1999 (CCC Studia et documenta 9), p. 125;
  • François Huot, « ”Vita beati Theodori episcopi sedunensis“. Légende de saint Théodule. Introduction, édition et notes », dans: La Grande Châsse de Sion. Chef-d’oeuvre d’orfèvrerie du xie siècle, Paris 2005, p. 17-36.