The following descriptions are available for this manuscript

  • Pellegrin Elisabeth, Manuscrits latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, pp. 123-126.
    Show standard description
  • Huot François O.S.B., Les manuscrits liturgiques du canton de Genève, Freiburg 1990, 
(Iter Helveticum, Subsidia 19), S. 463-469.
    (Additional description, currently displayed)
  • Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550, Bd. II: Die Handschriften der Bibliotheken Bern-Porrentruy, bearbeitet von Beat Matthias von Scarpatetti, Dietikon-Zürich 1983, Nr. 111, S. 46.
    Show additional description
Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 74
Creative Commons License

Huot François O.S.B., Les manuscrits liturgiques du canton de Genève, Freiburg 1990, 
(Iter Helveticum, Subsidia 19), S. 463-469.

Manuscript title: Graduale - Troparium - Prosarium Romanum
Place of origin: Rome, Basilique Sainte-Cécile
Date of origin: 1071
Support: de parchemin.
Extent: 130 ff.
Format: 321 x 196 mm
Collation: Pour la distribution des cahiers et la double foliotation du début, cf. Pellegrin, Catalogue p. 123.
Page layout: Justification à la pointe sèche: 220 x 125 mm; 52 lignes, permettant 13 lignes de texte et autant de portées musciales de 3 lignes, l'une rouge (fa ou do), les 2 autres sans couleur ou jaune effacé.
Writing and hands: Encre noire. Ecriture minuscule caroline un peu arrondie du XIe s.
Musical notation: Notation italienne dite «de transition» entre l'Italie méridionale et centrale.
Decoration: Initiales à entrelacs.
Binding: Reliure italienne du XVIIIe s. en maroquin rouge (cf. Pellegrin, Catalogue p. 124).
Contents:
  • (f. Ir) blanc
  • (f. Iv) Table pascale (le reste effacé).
  • 1. (f. 1r-112v) Proprium per circulum anni (temporal et sanctoral mêlés)
    (1r) [Dominica I adventus. Intr. Ad te levavi] // animam meam … - (112v) >IIII kal. iul. Vigilia apostolorum Petri et Pauli<// (lacune).
    A remarquer: Chants du propre de la Messe pour toute l'année. Lacune après le f. 112v qui nous prive des dimanches après la Pentecôte et du sanctoral depuis la fête des SS. Pierre et Paul jusqu'à l'Avent.
    A relever: a) (27v) 22 janv. Anastasii mart. (et omission de Vincentii); (99r) 19 mai Pudentianae; deux formulaires pour les fêtes de (14r) S. Jean l'évangéliste et (110r) S. Jean-Baptiste; la fête de la Trinité manque encore.
    • b). Cette partie contient les proses suivantes:
      • [1]. (1r) [Dom. I adv.] Ecce iam christus quem sancti patres prophetaverunt … (RH 25890; AH 37 n° 2).
      • [2]. (3v) [Dom. II adv.] Gaude eia uniea columba speciosa sponsa … (RH 6767 cf. RH t. V à ce numéro; AH 9 n° 67).
      • [3]. (4v) [Dom. III adv.] Qui venturus es veni iam et noli tardare … (RH 16540).
      • [4]. (12v) [In Nativ. domini in die] Ecce annuntio coelicole magnum gaudium … (RH 25865; AH 37 n° 3).
      • [5]. (14r) [Stephani] Hanc concordi famulatu colamus sollempnitatem … (RH 7662; AH 53 n° 215).
      • [6]. (16v) [Iohannis evang. in missa maiore] Johannes Hiesu christo multum dilecte virgo … (RH 9755; AH 53 n° 168).
      • [7]. (19v) [In Epyphania domini] Gaudent omnes coelicole hodie gaudio magno … (RH 27270; AH 37 n° 12).
      • 8. (26v/27r) [Agnetis] Ecce iam sancta Agnes oetheris te [chorus] laudat … (RH 25893; AH 37 n° 107).
      • 9. (31r) [Agathe] Eia organica cantica [ha]rmonica cuncta genera … (RH 26032; AH 37 n° 104).
      • 10. (79r) [In vigilia pascali] Lux de luce deus tenebris illuxit Averni … (RH 29249; AH 37 n° 24).
      • 11. (80v) [In die Pasche] Quem queritis mulieres ad sepulchrum domini … (RH 16322; AH 40 p. 15).
      • 12. (81v) [Fer. II post Pascha] Clara gaudia festa paschalia … (RH 3311; AH 53 n° 38).
      • 13. (83r) [Fer. III post Pascha] Die nobis quibus etterris novam … (RH 4567; AH 53 n° 37).
      • 14. (87v) [In oct. Pasche] Summa sollempnitas canamus hodierna … (RH 19630; AH 37 n° 28).
      • 15. (92r) [Tiburtii et Valeriani] Ecce pulchra canorum resonat voce alleluia … (RH 5167; AH 53 n° 114).
      • 16. (98v) [Inventio s. Crucis] Alma fulges lux preclara splendidior … (RH 22792; AH 37 n° 16).
      • 17. (100v) [In Ascensione domini] Ascendit deus in iubilo … (RH 23140; AH 37 n° 29).
      • 18. (101r) [Idem] Rex omnipotens die hodierna … (RH 17479; AH 53 n° 66).
      • 19. (103r) [Urbani pp.] Tuba bellicosa quam dei non verentes servi … (RH 20734 = 20741; AH 53 n° 230).
      • 20. (105r) [In die Pentecostes] Sancti spiritus adsit nobis gratia (RH 18557; AH 53 n° 70).
      • 21. (111v) [Iohannis baptiste] Alme mundi rex christe qui regis secla et arva … (RH 898; AH 37 n° 213).
    • c. En outre, certains Alleluia comportent une prosule appelée prosa ou prosunzola (f. 111r), dont voici la liste (transmise par M. Lütolf que je remercie):
      • 1. (4v) [Dom. III adv. All. Ecce iam venit] Alme domine deus Ihesu christe redemptor mundi … (RH 22838).
      • 2. (18v) [In vig. Epiphaniae. All. Multipharie olim ] Pangant corda (19r) preconia
      • 3. (23r) [Dom. III post Epiphaniam. All. Timebunt gentes] Laudes tua[e] deus resone[n]t coram te … (RH 29055).
      • 4. (26v) [Sebastiani mart. All. Fulgebunt iusti] Candidi et speciosi iusti fulgebunt … (RH 24235).
      • 5. (28v) [Agnetis secundo. All. Ingressa Agnes ] Agne dei agno sanctum periuncta canentibus … (RH 22728).
      • 6. (30r) [In Purificatione s. Mariae. All. Senex puerum portabat ] Puer ascendentem ulnis senex
      • 7. (30v) [Agatha virg. All. Mens mea solidata est ] Virgo sacra venerabilis Agatha
      • 8. (87v) [In oct. Pasche. All. Quasimodo geniti ] Iam sydera caeli lauda[n]t paschali festa gaudia … (RH 38345; Corpus troporum II 61/1).
      • 9. (90v) [Dom. IV post Pascha. All. Exivi a patre ] Domine Ihesu christe aperi nobis fons vita … (RH 25680).
      • 10. (91r) [Dom. V post Pascha. All. Tu domine pater noster ] Ante saecula rex fabricator orbis … (RH 23040).
      • 11. (96v) [Philippi et Iacobi ap. All. Preciosa in conspectu ] Cui plebs tota simul decantat (RH 25100); In sua magestate
      • 12. (98r) [Inventio s. Crucis. All. Duke lignum ] Omnipotens rex aeternae Ihesu Nazarene … (RH 31287; AH 49 n° 429 [note p. 222]; Corpus troporum II 22/2a); Animas quas redemisti et spiritu sancto gratias … (Corpus troporum II 22/3a); O alma crux nostra salus
      • 13. (100r) [In Ascensione domini. All. Regnavit dominus super ] Sanctum regnum primatum; Alme fortis domine
      • 14. (103r) [Urbani pp. All. Tu es sacerdos ] Alme praesul electe pontifex … (RH 22849); Ideoque praecamur ut fundas praeces
      • 15. (110v) [Iohannis baptiste. All. Ne timeas Zacharia ] Venerandam istam hodiernam dies … (Corpus troporum II 48/2); Apud dominum se volentem … (48/3a); Apud dominum omnipotentem [at]que piissime … (48/3b); Domini qui nascendo preeursor … (48/3a).
      • 16. (111r) [De eodem. All. Iustus ut palma ] Sancti patris tropheum Promit carmina … (Corpus Troporum II 23/4); Gloria pax perpetua ; Lux iustorum angelorum gaudia perpetua … (Corpus troporum II 40/8); Et sicut celsa splendens arbor … (RH 37184; cf. Corpus troporum II 40/1a); (111v) In domo domini dei serviens die ac nocte … (RH 38132).
    • d. Enfin il convient de noter l'unique prosule d'Offertoire: (31v) [Agathae. Offert. Offerentur regi] Mundo presenti pro christo … (RH 29741).
  • 2. (f. 113r-116r) Versus alleluiatici pro communi sanctorum cum prosulis
    >(113r) Incipit Alleluia de apostolorum, mar[tyrum], conf[essorum], vir[ginum].<All. Prosa Beati pedes evangelizantium …–… - (116r) Prosa Mirantur ergo saecula cuncta per saecula.
    A remarquer: Série d'Alleluia pour le commun des saints (voir liste dans l'édition Lütolf) où se trouvent les prosules suivantes:
    • [1]. (113r) [Apostolorum. All. Beati omnes qui timent] Beati pedes evangelizantium pacem
    • [2]. (113v) [Martyrum. All. Te martyrum candidatus] Laudate christum martyrum chorus
    • [3]. (114r) [Idem. All. Haec est vera fraternitas] Allevemus cor pupillam oculi … (RH 22782).
    • [4]. (115r) [Virginum. All. Veni sponsa christi] Alta voce proclamemus christicole … (RH 22882; Corpus troporum II 80/5); (115v) Floride paratum regnum … (RH 26690; cf. Corpus troporum II 80/6).
    • [5]. (115v) [De Beata virg. Maria. All. O quam pulchra es] Gaude sancta parens … (RH 27131; Corpus troporum II 56/5); Quae ventre beato gaudia matris habens … (RH 15998; Corpus troporum II 56/6).
    • [6]. (116r) [Idem. All. Post partum] Mirantur ergo saecula quod Aeva tristis abstulit … (Corpus troporum II 59/14).
  • 3. (f. 116r-125v) Kyriale cum tropis (116r) Kyrie eleyson. Incarnatum quoque piae domine lux de luce- (125v) Agnus dei O lucis splendor angelorum miserere nobis.
    • a). (116r-120v) Tropes du Kyrie:
      • [1]. (116r) In Natale domini Kyrie eleyson. Incarnatum quoque piae domine
      • [2]. (116v) In Resurrectio[ne] domini K. e. Hodie christus resurrexit … (RH 27707 et 37940; AH 47 n° 116).
      • [3]. (117r) K. e. Auctor coelorum deus … (RH 35383; AH 47 n° 109).
      • [4]. (117v) K. e. Omnipotens stelligeri conditor celi … (RH 31288; AH 47 n° 117).
      • [5]. (117v) K. e. Devote canentes suscipe sedula … (RH 36699; AH 47 n° 115).
      • [6]. (118r) K. e. Pater excelse summeque immense … (RH 14659; AH 47 n° 110).
      • [7]. (118v) In s. Iohannis baptiste K. e. Laudes pangamus baptistm Iohannis … (RH 29041; AH 47 n° 119).
      • [8]. (119r) In s. Laurentii K. e. Adest reducta dies annuata festa … (RH 22527; AH 47 n° 118).
      • [9]. (119v) [Trinitatis] K. e. Ad laudem summe trinitatis … (RH 22396; AH 47 n° 120; alphabétique).
      • [10]. (120r) K. e. Christe coelorum rex deus eterne redemptor (RH 24393; AH 47 n° 132).
    • b. (120v-121r) Trope du Gloria: Incipit laus dei Gloria in excelsis bone voluntatis. Quem patris ad dextram collaudant omnia verbum … (RH 16315; AH 47 n° 171).
    • c. (121r-125r) Tropes du Sanctus:
      • [1]. (121r) Incipiunt Sanctus sanctus cum ver[siculis] Sanctus. Deus pater ingenitus … (RH 25435).
      • [2]. (121v) Al[iud] Sanctus. Deus fortis sanctus filius excelsus (RH 4439).
      • [3]. (122r) In s. Mariae Sanctus. Quam pulchra est casta et inviolata Maria … (RH 16129).
      • [4]. (122v) In Resurrectione Sanctus in excelsis. Hodie dominus Ihesus christus resurrexit a mortuis … (RH 27698; AH 47 n° 365).
      • [5]. (123r) Sanctus sabaoth. Altissimeque rector poli sede redemptor … (RH 22887).
      • [6]. (123r/v) Al[iud] Sanctus. Invisibiliter penetravit rex … (RH 28319).
      • [7]. (124r) Sanctus. Quem cherubim atque seraphim incessanter proclamant … (RH 16264).
      • [8]. (124r) Sanctus. Pax in coelo permanet sempercum deo … (RH 14776; AH 47 n° 309).
      • [9]. (124v) Sanctus. Ammirabilis splendor inmarcessibilisque lux … (RH 496)
    • d). (125r/v) Tropes de l'Agnus dei:
      • [1]. (125r) Agnus dei miserere nobis. Ad dextram patris resides … (RH 121; AH 47 n° 430; Corpus troporum IV 1).
      • [2]. (125v) Agnus dei miserere nobis. O lueis splendor angelorum … (Corpus troporum IV 26b).
  • 4. (f. 125v-126v) Antiphonae processionales
    (125v) Ant. ad processionem Asperges me ysopo et mundabor- (126v) Alia Omnipotens deus supplices te rogamus Michahelis et Gabrihelis // (lacune).
    A relever: Transcription de 2 versions de l'Ant. Asperges me ... (CAO III 1494) et des antiennes suivantes:
    • 1. (126r) Ant. Signum salutis pone domine in domibus istis … (PRG I p. 122 n° XXXVI 2)
    • 2. Alia Deus de coelis qui es pius deus
    • 3. (126v) Alia Omnipotens deus mestorum consolatio laborantium fortitudo (PRG II p. 122 n° XCIX 423 = Ha 349; Conc. 2354)
    • 4. Alia Omnipotens deus supplices te rogamus et petimus (PRG II ibid.; CAO III 4143)

    (f. 127r-128v) blanc (p. de garde ajoutées à la restauration du ms.)
  • 5. (f. 129v) Colophon et additions
    Hic tempore domni Alexandri papae scriptus neumatusque est par lohannem presbyterum indic. VIIII antiphonarius iste. - Additions: 1 Kyrie, essais de plume, etc. (voir cf. Pellegrin, Catalogue p. 124). - Dans une rota: Anno domini millesimo LXXI indictione VIIII tempore Alexandri secundi papae mense mai[i] die XX antiphonarius iste completus est (Hourlier-Huglo [cf. Bibl.] p. 33; Colophons 8377).
Origin of the manuscript: Rome, Basilique Sainte-Cécile du Transtévère, 1071, d'après le colophon, qui indique le nom du scribe, Jean, et un ex-libris du XIIIe s. (f. 129r); cf. Hourlier-Huglo p. 33s.
Acquisition of the manuscript: Pour l'histoire du ms., voir Hourlier-Huglo p. 33-37. Acquis par Martin Bodmer en 1953 (cf. Pellegrin, Catalogue p. 125).
Editions
  • a) Texte: D. Gerorgi, De liturgia Romani pontificis in solemni celebratione missarum, t. III, Romae 1744, p. 441-528. -
  • b) Fac-similé: M. Lütolf, Das Graduale von Santa Cecilia in Trastevere (1071), 2 vol. (Bd. 1: Kommentar und Register; Bd. II: Faksimile), Cologny-Genève 1987 (Bibl. Bodmeriana, Reihe Texte II).
Littérature
  • J. Hourlier et M. Huglo, Un important témoin du chant «vieux-romain»: Le Graduel de Sainte-Cécile du Transtévère (Ms. Phillipps 16069, daté de 1071), dans: Revue Grégorienne 32 (1952) 26-37.
  • Pellegrin, Catalogue p. 123-126 (Bibl.: p. 125).
  • CLLA 2 1375; CLLA/Suppl. p. 132.
  • CMDS II 111 et Ill. 15 (f. 3r).
  • M. Lütolf, Introduction à l'édition fac-similé (v. Editions).