Les descriptions suivantes sont disponibles pour ce manuscrit

  • Beschreibung für e-codices von P. Dr. Odo Lang OSB, Stiftsbibliothek Einsiedeln, 2011.
    (Description standard, affichée actuellement)
  • Bruckner Albert, Scriptoria Medii Aevi Helvetica 8, Schreibschulen der Diözese Konstanz, Stift Engelberg, Genf 1950, S. 108.
    Voir la description additionnelle
  • Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550, Bd. II: Die Handschriften der Bibliotheken Bern-Porrentruy, bearbeitet von Beat Matthias von Scarpatetti, Dietikon-Zürich 1983, Nr. 175, S. 68.
    Voir la description additionnelle
Einsiedeln, Stiftsbibliothek, Codex 360(177)
Creative Commons License

Beschreibung für e-codices von P. Dr. Odo Lang OSB, Stiftsbibliothek Einsiedeln, 2011.

Titre du manuscrit: Isidorus <Hispalensis>. Libri originum (Fragmenta)
Origine: Engelberg (Frowinschule)
Période: 12. Jh.
Ancienne Cote: Keine alte Signatur
Support: Pergamenthandschrift
Volume: 77 (richtig 75) Blätter.
Numérotation des pages: Neuzeitliche (19. Jh. / P. Gall Morel) Foliierung mit Tinte in arabischen Zahlen 1-77 (richtig 76, da Bl. 8 und 67 übergangen).
Composition des cahiers:
  • Die Blätter 76 und 77 gehören zwischen Bl. 65 und 66. Vorne und hinten je 1 Ternio Papiervorsatz (19. Jh.), je das 1. und letzte Blatt auf VD bzw. RD, bezeichnet mit I-V und VI-X.
  • Keine Lagenzählung, da Sammlung von Fragmenten aus Einzelblälttern und Bogen.
Etat: Ursprünglich prächtiges, schönes, geschmeidiges, gut geglättetes Pergament; jetzt die Blätter oft beschnitten, sehr schmutzig und nachgedunkelt.
Mise en page: Schriftraum: 265 x 165(170) mm. Einrichtung durch Rahmen und Linierung mit Griffel, schlecht sichtbar, ab // cd. Zirkellöcher hart am Rand oder weggeschnitten.
Type d'écritures et copistes:
  • Ein- zweispaltig von mehreren Händen mit dunkelbrauner bis schwarzer Tinte zu meist 35 Zeilen romanischer Schrift (Frowinschule), sehr sorgfältig geschrieben.
  • Incipit und Explicit in Minium Rustica oder Minuskel. Der Text beginnt (1v) in der 1. Zeile mit schwarzer Rustica.
Décoration:
  • Einige Zierinitialen. (1v) U(t) in der Art des alten Engelberger Typs: Hohlbuchstabe, minium konturiert mit Ranken, Knollen und Köpfern usw., Grund dunkelblau; ähnlich, aber einfacher: (4r) D(isciplina) auf gelblichem Grund; (64v) M(isericors).
  • 1 Miniatur: (48v) M(edicina) mit Darstellung des Aderlasses, 2 Männer, Arzt und Kranker, Minium gezeichnet. Rubriziert.
Ajouts: Hände des Heinrich von Ligerz.
Reliure: Ledereinband. – (19. Jh.). 340 x 250 mm. 2 Holzdeckel. Gelbliches Leder. Schön gepresster Renaissanceeinband der Einsiedler Art, wohl von einem anderen Buch übernommen. 2 Leder-Metall-Schliessen von der Kante des RD zur Kante des VD, verloren.
Sommaire:
  • Vorbemerkung: Auf den Blättern II-IV des Papiervorsatzes Titel, Vorwort und Inhaltsverzeichnes von P. Gall Morel, hier im Wortlaut wiedergegeben.
    (IIr) S. Isidori Episcopi Hispal. Etymologiarum sive Originum libri XX. Codex jussu B. Frowini scriptus, Saec. XII., dilaceratus injuria temporum et hominum, nunc demum restitutus, anno 1860.
    (IIIr) Vorwort. Der größte Theil der hier gesammelten Fragmente wurde im Frühling 1840 in der alten Bibliothek der Propstei S. Gerold von einer Reihe juristischer Werke in groß folio, Einzelnes in der Bibliothek von Einsiedeln abgelöst.
    Die Abschrift dieses Buches wurde von Abt Frowin von Engelberg besorgt. Dies erhellt theils aus den Schriftzügen und mehr noch aus den dem Titelblatt beigefügten zwei Versen: Hac de scriptura Frovwine fuit tibi cura, [Fr]atribus ut fieret mercesque tibi remaneret.
    Anfang: In nomine patris et filii et spiritus sancti Incipit prologus Hysidori episcopi Ethimologiarum ad Braulionem episcopum. (Der Titel war zum Einband der Werke des Blosiius verwendet).
    Das Werk ist in diesen Blättern zum größten Theil vorhanden. Die Blätter meistens ganz, am öftesten fehlt eine Linie unten.
    Die Abschrift wurde – wie sich aus einem Vergleich ergiebt – aus dem Einsiedler Codex № 167 Saec. IX-X genommen, besonders auffallend ist es daß das Werk de rerum natura, das in den Ausgaben als ein gesondertes verzeichnet ist, in diesen beiden Codices dem Buch III beigefügt ist.
    Es folgt nun die Angabe wie die Quaterniones aufeinanderfolgen.

    (IIIv) Collation der Bruchstüke nach der Ausgabe:
    Die Blätter sind oben mit Römerzahlen signirt.
    fol. 1-8 von 1-4 Lage I – fehlt 2 Blatt, das 8te nach fol 7 – p. I. Epistola „Ut valeas“ –Epistola Isidori et Braulionis, Liber I incipit.
    8-40 Lage 2, 3, 4, 5 sind ganz, unten fehlt gewöhnlich nur Eine Linie dîe weggeschnitten ist.
    Inhalt: Lib I bis III.34 und Liber de rerum Natura bis Cap. 18.
    40-45 Lage 6 – fehlt Bl. 3 und 6 (de Ventis, de Sole) – geht bis „De Solstitiis et aequinoctiis“ – alter Codex S. 114 im Druk L. V. Cap. 34. – (enthält L. .V c. 28-29 des Drukes) bis dahin fehlen nur 3 Bl. Das folgende ist sehr zerstükt.
    47 Lage 7, Bl. 2 – das Bl. 47 (de 6 aetatibus) bildet im alten Msc. den Schluß des Lib. III. – zwischen f. 46 und 47 Lüke von 1 Bl.
    48 Von einem andern Msc. das sich an die Ausgabe hält. Schluß von Buch III.70 und bis IV.5 de Medicina. – 2 Coll.
    49-50 (Lib. IV.9) von Cardiacus an ist Bl. 3 der VII. Lage – dazwischen fehlen 2 Bl. nachher Lac. I (l. IV.6-9).
    51/52 ist Lage VII Bl. 8 – L. V. cap. 1-25 von 25 nur die Titel, dann lacune 1 Bl.
    53 (V. 26) dannn Lage VIII.2.
    54-57 ist Lage VIII. 3.4.5.6. (lib. VI, 1-16 c) Cyclus IV
    58 Lb. VI.17VIII.8 fehlt de Sibyllis. dann fehlen 4 Bl.
    59-60 wie fol. 48 vom Exemplar in 2 Coll. Lib. XI.1 in 2 Col.
    61-63 ist 3.4.5 einer Lage (l. IX c. 4-c. 6) Fortsetzung sieh fol. 65.
    63b 1 Bl. Lexicoon. L. X. E-I.
    64 (2 Columnen) K. X. (vom Lexicon I-M) fol. 65. l. IX c. 8 und l. X lexicon A. liber XI-XVII fehlt ganz, l. XVIII 1-12 sieh fol. 76-77. – XIX. 23-26.
    66-68 Lage von 8 Bl. – fehlt 3. 6 (altes Mscr. S. 343).
    69-73 lib. XVIII c. 24 bis 61
    74-75 Lage von 8 Bl. – folgt auf die vorige. Bl. 1-2, 4, 7, 8 fehlt, also c. 3, 5, – lib. XX c. 1. 3.
    76-77 L. XVIII. c. 2-12.

    (IVr) 74 lib. XX 1-3 (altes Mscr. 376).
    76-77 gehört zu lib. XVIII. Cap. 2-12.
  • 1. Blatt 1r Auftrag und Incipit
    • [H]ac de scriptura Frovwine fuit tibi cura / [Fr]atribus ut fieret, mercesque tibi remaneret. > [In] nomine Patris et Filii et Spiritus [sanc]ti. Incipit Prologus Hy[sidor]i episcopi ethimologiarum [ad] Braulionem episcopum.<
  • 2. Blatt 1v-3v Epistolae Braulionis et Isidori
    • Ut ualeas quę requiris cito in hoc corpore inuenire … // (3v) Ora pro nobis beatissime domine frater. >Explicit prologus.<
      Zum Inhalt: Briefwechsel zwischen Braulio von Saragossa und Isidor von Sevilla: 1. Isidor an Braulio; 2. Braulio an Isidor; 3. Isidor an Braulio; 4. Braulio an Isidor; 5. Isidor an Braulio.
      Filiation: Ed.: PL 83, 908-914.
  • 3. Blatt 3v-34v Libri originum. Liber I-III. Fragmenta
    • (3v) >In nomine sancte et indiuidue trinitatis incipit liber hysidori hyspanensis braulionem cesaraugustanum episcopum scriptus. En tibi pollicitus sum misi opus de origine quarundam rerum ex ueteris lectionis recordatione collectum, in quibusdam locis adnotatum sicut extat conscriptum stilo maiorum de liberalis artibus et earum diffinitionibus seu descriptionibus.< // (4r) (Liber I) Disciplina a discendo nomen accepit … // (34v) contemplatione collocaret.
      Zu bemerken: Die Fragmente sind unvollständig, oft nur schwer oder gar nicht zu ifdentifizieren. Vor allem sind die Überschriften in Minium meist so verblasst oder gar zerstört, dass sie nicht mehr gelesen werden können. Auch stehen die Kapitel nicht in der richtigen Reihenfolge und sehr oft fehlen die Überschriften. Im Folgenden versuche ich eine Zusammenstellung, die sich von derjenigen P. Gall Morels z.T. unterscheidet und vor allem in der Numerierung der Kapitel der Ausgabe in PL 82 folgt (P. Gall Morel muss eine andere Werkausgabe zum Vergleich benützt haben).
      Filiation: Ed.: PL 82, 73-184
      Zum Inhalt: (3v) Incipit; (4r) Cap. 1-3 (Cap. 4 steht auf Bl. 6v !); (4v) Cap. 5-6; (5r) Cap. 7; (5v) Cap. 8; (6r) Cap. 9-11; (6v) Cap. 12-13 und 4); (7r) Cap. 16; (7v) Cap. 17; (Bl. 8 wurde in der Zählung übergangen); (9r) Cap. 21; (9v) Cap. 22, 24, 30, 33; (10r) Cap. 27; (10v) Cap. 28, 29, 31; (11r) Cap. 32, 33, 15, 18; (11v) Cap. 20: (12r) Cap. 35, 36; (12v) Cap. 36; (13r-14) Cap. 37; (15r) Cap. 41, 42, 44; Explicit liber I; Incipit liber II. Capitula; (15v) Liber II. Rhetorica, Cap. 1-4; (16r-v) nicht zu verifizieren; (17r) Cap. 5; (17v) Cap. 6-9; (18r) Cap. 10; (18v) Cap. 11-13; (19r) Cap. 14-18; (19v) Cap. 19-21; (20r) Incipiunt capitula dedialectica I-X; Cap. 22-24; (20v) Cap. 24; (21r) Cap. 25; (21v) Cap. 26; (22v) Cap. 27, 28; (22v) Cap. 28; (23r) Cap. 29; (23v) Cap. 30; (24r-25r) Cap. 30; (25v) Cap. 31; (26r) Incipit liber tertius de IIII sequentibus disciplinis, primum itaque de mathematica; Liber III, Capitula I-VIII, Cap. 1-3; (26v) Cap. 4, 5; (27r) Cap. 6; (27v) Cap. 7; (28r) Cap. 8, 9 De geometria, Cap. 10, 11; (28v) Cap. 12 (es fehlen Cap. 13 und 14), De musica capitula I-VIII, Cap. 15, 16; (29r) Cap. 17-20; (29v) Cap. 21; (30r) Cap. 22; (30v) Cap. 23, Incipit excarptum de libro <...> sancti hysidopri episcopi, Capitula I-XLVI; de astronomnia, Cap. 24; (31r) Cap. 25-32; (31v) Cap. 33-42; (32r) Cap. 43-51; (32v) 52-60; (33r) Cap. 63-71.
  • 4. Blatt 34v-45v Isidorus <Hispalensis>: De natura rerum
    • (34v) >Incipiunt capitula libri sancti ysidori. Cap. I-LVIIII.< (35r) >Incipit liber sancti ysidori de rerum natura da sep. regem.< Domino et filio sysopoto ysidorus. Dum te prestante … // (45v) lumine decorata semetipsam latius in toto orbe diffundit (Abbruch).
      Filiation: Ed.: PL 83, 963-994.
      Zu bemerken: Dem Text sind die Zeichnungen beigegeben.
      Zum Inhalt: (34v-35r) Capitula; (35r) Praefatio, Cap. 1; (35v) Cap. 2-3; (36r) Cap. 4; (36v) Cap. 5-6, (37r) Cap. 7; (37v) Cap. 8; (38r) Cap. 9-10); (38v) Cap. 11 (mit Zeichnungen auf Bl. 38v/39r); (39r) Cap. 12; (39v) 13, 14 und 22; (40r) Cap. 23, 24; (40v) Cap. 25-26; (41r) Cap. 26; (41v) Cap. 27, 28 und 48; (42r) Cap. 29, 30; (42v) Cap. 31-33; (43r) Cap. 38-40; (43v) Cap. 41-44; (44r) Cap. 45-47; (44v) Cap. 15 (!), 16; (45r) Cap. 20, 21.
  • Blatt 45v-77v Isidorus <Hispalensis>: Libri originum libri V-XX
    • (45v) >Incipit liber de temporibus capitula.< De chronicae vocabulo. Chronica graece dicitur … // (75v) atque argenti. Apud ueteres enim nec (Textabbruch) // (76r) pheum dictum a … // (77v) Et ancile dictum ab anscisione quod sit (Abbruch).
      Filiation: Ed.: PL 83,198-728. Der Text der Handschrift ist nicht in der richtigen Reihenfolge der Bücher und Kapitel und sehr fragmentarisch.
      Zu bemerken: Die Blätter 76 und 77 gehören zwischen die Blätter 65 und 66.
      Zum Inhalt: (45v) Incipit liber de temporibus (Lib.V.) Cap. 28, 29, 30; (46r) Cap. 31, 32; (46v) Cap. 33, 34, 35 (es fehlen Kap. 36-38); (47r) Cap. 39.8-39.35); (48r) (von anderer Hand, zweispaltig) Cap. 71. Liber de Medicina, Capitula I-XIII; (48v) Incipit liber quartus. De Medicina, Cap. 1-5; (49r) (von der 1. Hand, einspaltig) Cap. 6; (49v) Cap. 7; (50r) Cap. 8, (50v) Cap. 9. (51r) Incipiunt cap. Libri V. Cap. I-XV, Cap. 1-4; (51v) Cap. 5-19; (52r) Cap. 20-24; (52v) Cap. 25; (53r) Cap. 26, 27; Achtung: die Cap. 28-39 stehen auf Bl. 45v (?); Incipit liber VI. Cap. I-VIII; Cap. 1; (54v) Cap. 2; (55r) Cap. 2; (55v) Cap. 2; (56r) Cap. 3, (56v) Cap. 5, 6, 7, 8; (57r) Cap. 9, 10, 11; (57v) Cap. 12, 13, 14; (58r) Cap. 15, 16; (58v) Cap. 17; (59r) (von anderer Hand, zweispaltig) Liber VIII, Cap. 8; (59v) Cap. 9; (60r) (Liber IX), Cap. 1, 2; (60v) Cap. 2; (61r) (von anderer Hand, einspaltig) Liber IX, Cap. 4; (61v) Cap. 5; (62r) Cap. 5; (62v) Cap. 6; (63r) Liber X, Littera E; (63v) Littera I; (64r) (von anderer Hand, zweispaltig) Liber X, Litter I, K; (64v) Littera L-M; (65r) (von 1. Hand, einspaltig) Liber IX, Cap. 7; (65v) Incipit liber X, Cap. 1 (hier sind einzufügen die Blätter 76 und 77); (66r) (Liber XVIII), Cap. 25-31; (64v) Cap. 32-36, 41; (68r) Cap. 41-49; (68v) Cap. 50-51; (69r) (Liber XIX), Cap. 2, 3, 4; (69v) Cap. 5, 6; (70r) Cap. 7-10; (70v) Cap. 10; (71r) Cap. 10-17; (71v) Cap. 17; (72r) Cap. 18, 19; (72v) Cap. 19, 20; (73r) Cap. 23, 24; (73v) Cap. 25, 26; (74r) Cap. 34, Incipit liber XX, Cap. 1, 2; (74v) Cap. 2; (75r) Cap. 3; (75v) Cap. 4; (76r) (Liber XVIII, Cap. 2, 3; (76v) Cap. 4-6; (77r) Cap. 7; (77v) Cap. 8-12.3.
      Genauer lässt sich die Collation nicht machen.
Origine du manuscrit: Besitzereintrag: Der Band ist Abt Frowin von Engelberg gewidmet: (1r) [H]ac de scriptura, Froᵛwine, fuit tibi cura / [Fr]atribus, ut fieret, mercesque tibi remaneret.
Acquisition du manuscrit: Propstei St. Gerold / Einsiedeln
Bibliographie:
  • Bruckner, Scriptoria, 51, 52, 88; VIII, 23, 107f.;
  • Katalog der datierten Handschriften II, 68 (Nr. 175);
  • Lang, Kostbarkeiten 10f.;
  • Lang, Paracelsus, 21f.;
  • Meier, Ligerz, 18, 65;
  • Meier, Catalogus, 324.