Basel, Universitätsbibliothek, F II 15
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2017.

Titre du manuscrit: Astronomica
Période: 2. Viertel 15. Jahrhundert
Ancienne Cote: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua, A ciiii (alt)
Support: Papier
Volume: 1 Band (117 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration
Format: 29,5 x 21-22 cm
Numérotation des pages: Moderne Bleistiftfoliierung 1-107.107a.108-117.
Composition des cahiers: (III-3)3 + 5 VI63 + (VI-3)72 + 2 VI96 + (VI+1)108 + (VI-3)117; eingehefteter Zettel 107a (10 x 11 cm), nach 71 mehrere Blätter herausgeschnitten, ebenso mit Textverlust nach 113v; alte Lagensignaturen jeweils in der ersten Hälfte der Lage recto unten rechts.
Mise en page:
  • Bl. 1-96: Schriftraum 21,5-22 x 15-15,5 cm, 42-47 Zeilen.
  • Bl. 97-117: Schriftraum 21-21,5 x 16 cm, 34-40 Zeilen.
Type d'écritures et copistes:
  • Bl. 1-96: Semihybrida currens, geschrieben um 1437 (Eintrag 95v) wohl vom Besitzer Henricus Amici (dieselbe Hand auch in anderen Bänden aus seinem Besitz), 36r und 68v-70r von anderer Hand.
  • Bl. 97-117: Cursiva, 2. Viertel 15. Jahrhundert.
Décoration: Rubriziert (rot und blau)
Ajouts: Bl. 1-96: Zusätze und Hinweise am Rand von verschiedenen Händen.
Bl. 97-117: Glossen von derselben Hand wie 36r etc.
Reliure: 15. Jahrhundert, karmesinrotes Schafleder über Pappe; vorn bunte Ledersignakeln; je 4 Schliessbänder aus weissem Leder (nur Reste erhalten); auf dem vorderen Deckel alter Titel mit Tinte, darüber Pergamenttitelschild, oben rechts alte Signatur (Tinte).
Langue principale: Lateinisch
Sommaire:
  • 1r Besitzeintrag, Conspectus, alte Signatur, sonst leer
  • 1v-3v leer
  • 4r-13r Petrus de Alliaco: Vigintiloquium de concordia astronomicae veritatis cum theologia >Tractatus sequens de concordia theologie et astronomie vigintiloquium dici potest< [capitula]; Sequitur prefacio sequentis tractatus a domino Petro cardinali Cameracensi. De concordantia theologie et astronomie aliquid scribere …–… Quibus vero satis est non michi sed deo gracias congratulantes agants. Cui sit honor et gloria in secula seculorum amen. >Explicit tractatus iste a domino P. de Ailliaco cardinali Cameracensi et sancte sedis apostolice legato compilatus et in civitate tullensi completus anno Christi 1414 ultima Marcii.<
    [Darunter vom Rubrikator:] Nota diligenter quinque latera foliorum sequencium
    Thorndike-Kibre. Incipits² 369
  • 13v-15v Calculationes de coniunctionibus Saturni et Iovis inde a principio mundi
    • (13v-14v) De coniunctionibus Saturni et Iovis ab initio mundi ad annum Christi 1801 Nota quod secundum Albumazar et Alfonsum mundus incepit ante Christum 5328 annis fere
    • (14v) Hec figura est figura incepcionis mundi correspondens numero annorum quos narrat Albumazar fuisse ab Adam …–… Et est predicta figura facta secundum tabulas Alfonsi et speram rectam et eciam ascensiones signorum in circulo directo et hec sufficiant de ista.
    • (15r-v) Aliae calculationes de coniunctionibus Saturni et Iovis Alia calculacio fieri potest secundum Leupoldum qui ponit mutaciones sectarum fieri per Saturni et Iovis revoluciones in annis 360
    • (15v) Prima revolucio Saturni que 30 fere annis completur ; Predicta calculacio incipiens a principio mundi etc. licet prima facie probabilis videaturper omnes 4 triplicitates circa 50 coniunctiones
  • 16r-30v Petrus de Alliaco: Concordantia astronomiae cum historica narratione >Prologus et divisio sequentis tractatus de concordia astronomie et historice narracionis.< Ad tractatum nostrum de concordancia astronomie et theologie hunc 2(m) de concordancia …–… impii autem proicientur in infernum a quo nos eripiat qui est benedictus deus in secula seculorum amen. >Explicit tractatus de concordia astronomice veritatis et narracionis hystorice a domino P. cardinali Cameracensi compositus et completus in civitate Basiliensi anno Christi 1414 mensis Maii die decima<
    Thorndike-Kibre. Incipits² 64
  • 31r-35v Venantius (de Moerbeka?): De coniunctionibus Saturni et Iovis necnon Saturni et Martis
    Constellationes magnarum coniunctionum. 31r-v Zehn Figuren von Konstellationen, dann 31v: Pro declaracione dictarum 10 celi figurarum est notandum primo circa primam figuram conscriptam per litteram a quod coniunctio Saturni et Iovis signans diluvium …–… 32v et alia ponunt ascendencia in coniunctionibus et hec sufficiant deo gracias.
    • (33r) De magnis coniunctionibus et singulis signis Zodiaci ocurrentibus quid significent Nota anno Christi 1225 completis n. Marcii 16 horis equatis …–… verbi gracia anno 1345 fuit una talis coniunctio ipsorum trium et postea anno 1385 et deinde anno 1425 etc.
    • (33v-35v) Sequitur calculacio sequentis diei Saturni et Martis.
      Folgen Tafeln und Konstellationen.
    • (34v) Sequitur secundum s. astrologorum circa Saturni et Martis coniunctionem dictorum collectio et primo coniunctionis significationem ponam …–… et perfectionem aliquam superaddere posset. Sed ista per me venancium recollecta cum laude dei causa experiencie vidende sufficiant ad presens. Deo gracias amen. Constellationes magnarum coniunctionum; De magnis coniunctionibus et singulis signis Zodiaci occurrentibus quid significent.
    Der Name des Autors ergänzt nach Thorndike-Kibre, Incipits²; es scheint über ihn nichts weiter bekannt zu sein
  • 36r De duobus generibus Cain et Abel i. salvatorum et reproborum Adam et Eva sicut creditur ipso die creacionis sue idest feria sexta die mundi in paradiso terrestri prevaricati sunt …–… sed ex vocantis dei misericordia
  • 36v-39v leer
  • 40r-55v Petrus de Alliaco: Elucidarium astronomicae concordiae cum theologica et historica veritate >Incipit Elucidarium astronomice concordie cum theologica et hystorica veritate< Michi diligencius perscrutanti astronomorum dicta …–… penitus ignorare. Hec itaque ad dei laudem et gloriam finiantur qui sine fine vivit et regnat in secula seculorum amen. >Explicit 3. tractatus de concordia astronomie cum theologica et historica veritate compilatus a domino p. cardinali cameracensi apostolice sedis legato finitus Colonie anno Christi 1414 die 24. mensis septembris. Deo gracias amen<
    52r Dreiviertel des Blattes und 52v leer mit Textlücke
    Thorndike-Kibre. Incipits² 873
  • 56r-57v Petrus de Alliaco: Apologetica defensio astronomicae veritatis >Apologetica defensio prima utrum nativitas Christi fuerit astronomorum legibus subiecta< Querunt aliqui de nativitate Christi vel Marie matris eius utrum subiecta fuerit astronomorum legibus. De cuius questionis materia scripsi breviter …–… et sub correctione quorumlibet probabilius docencium. >Explicit apologetica defensio astronomice veritatis a domino Petro cardinali Cameracensi edita et facta Colonie anno Christi 1414 die 26, 7(bris)<
    Thorndike-Kibre. Incipits² 1198
  • 57v Nota de vita Mariae Nota quod gloriosissima virgo Maria concepit Christum
  • 58r-59v Petrus de Alliaco: Secunda apologetica defensio astronomicae veritatis >Sequitur 2ª apologetica defensio astronomice veritatis< Sepe et multum hoc mecum cogitavi cur magni doctores …–… ad laudem et exaltacionem huius sciencie et ad honorem et gloriam almi conditoris scilicet deum qui est Amen. >Explicit 2ª apologetica defensio astronomice veritatis a domino P. cardinali Cameracensi data Colonie anno Christi 1414 die 3. mensis Octobris<
    Thorndike-Kibre. Incipits² 1420
  • 60r-66v Petrus de Alliaco: De concordantia discordantium astronomorum De concordia discordancium astronomorum super significacionibus triplicitatum signorum Zodiaci …–… occasio profundius et plenius perscrutandi. Deo gracias. >Explicit tractatus de concordia discordancium astronomorum recollectus a domino Petro cardinali Cameracensi finitus Constancie anno domini 1415º in vigilia epiphanie<
    Thorndike-Kibre. Incipits² 369
  • 66v-68r De longitudine certorum locorum constituenda, cum tabula Ad sciendum regionem seu villam supra quam aliqua res significata per aliquem planetam seu partem celi ut eveniat docetur sic: Primo debet formari figura celi 12 domorum
    • (67r) >Sequuntur tabule per quas scitur distancia ceterorum locorum a vero oriente.< Paradisus 0 [gradus] 0 [minuta] Babilonia 68. 0 …–… Civitas Amiba 53. 0
  • 68v-70r Chronologica biblica necnon proprietates orbium caelestium A nativitate Christi secundum quosdam inchoat sexta etas seculi;
    • (69r) Dominus noster Ihesus Christus cum ecclesia figuratur per celum et terram Gen. primo, per solem et lunam ; Ecclesia cum Christo de statu peccati electa significata est per Iudam et Thamar Gen. 29;
    • (69v) >Proprietates orbium celestium< Orbis Empyreus qui est regio beatorum lucidus est uniformis et fixus;
    • (70r) Petrus gloriosus apostolus ac apostolorum princeps filius Iohannis provincie Galilee …–… et post passionem eius 38
  • 70v-72v leer
  • 73r-95v Canon exemplaris ad inveniendum eclipses solis et lunae >Canon exemplaris ad inveniendum eclipses. Primo solares< Ad inveniendum eclipses sic procedendum est. Primo sumantur radices motuum solis et lune …–… unde querendo eius arcum sive proporcionem habebentur apta didie more et sic patet propositum. Et sic finitur practica de utraque eclipsi scilicet tam solis quam lune finita anno Ihesu Christi 1437 in completo mensis Iulii die 20. Deo gracias amen amen amen
    Thorndike-Kibre. Incipits² 49 (diese Hs. genannt)
  • 95v-96r Notata geometrica Si vis reperire sinum alicuius parvi arcus qui nec minor eo ponitur in tabulis ; Si arcum alicuius pervi sinus invenire velis ; Si dyametrum terre volveris invenire ; 96r Notandum tamen quod Archimedes in suo tractatu de arcis ; Nota luna in quantitate se habet ad terram sicut quadragesima pars corporis eius ad totam
  • 96v leer
  • 97r-107v Magister Romanus: De sedecim impedimentis in astronomia Iste est liber et est tractatus quem ad instanciam mei magistri Petri Philomena canonici Rolkendensis composuit magister Romanus civius Romanus et urbis medicus in magisterio iudicorum astrorum expertus. Scito quod omne quod stelle signant s. an res fiant et perficiantur …–… ita quod oportet quod sol prius iungatur Iovi quam Marti. Explicit.
    107a eingehefteter Zettel mit Konstellation, welche zu diesem Text gehört.
    Thorndike-Kibre. Incipits² 1410 (diese Hs. genannt)
  • 107v-110r De certis gemmis >De lapidibus preciosis< Diversa legens hec collegi labore nimio et expertus sum ; Achates quidam niger lapis est et serpentes in tantum fugat …–… Si enim sic servaveris effectum eius mirabilis
    Thorndike-Kibre. Incipits² 440 (diese Hs. genannt) Auszug in: Thorndike, Lynn. - De Lapidibus. In: Ambix 8.1, 1960, S. 10f. (diese Hs genannt)
  • 110r-111r Tractatus ad sciendam horam nativitatis alicuius >Ad sciendum horam nativitatis alicuius< Ad sciendam horam nativitatis alicuius et gradum ascendentem in eadem hora oportet quod illa hora accipiatur …–… at accipiendus est semper gradus forcioris. Explicit deo gracias
  • 111r-112v Ps. Abraham Avenezra (Guilelmus Anglicus): De urina non visa >Incipit tractatus ab Abraham Avenerre de urina non visa. De urina non visa Abraham Avenezra.< Domicilia quoque corpus humanum sic distribuunt scilicet ad ymitacionem ducatus naturalis secundum ordinem signorum …–… habui in cura eum et erat enipthiocus et ptisicus. >Explicit de[o] gracias<
    Thorndike-Kibre. Incipits² 462 (diese Hs. genannt)
    Vgl. Thorndike, Lynn. - A history of magic and experimental science, Bd. 2, S. 486f. (hier fehlt der Anfang, der Text scheint verkürzt zu sein, das abschliessende Beispiel ist vorhanden)
  • 112v-113v Tractatus de cometis per 16 capitula (frgm.) >Incipit tractatus de stellis comatis< Dixit Ptholemeus in 99º verbo in libello de 100 verbis quod stelle currentes …–… et omnes iste stelle parti[cipiant]. Explicit.
    Die letzte Zeile geschrieben von Heinrich Arnoldi, der Rest des Textes vielleicht ursprünglich auf den folgenden, jetzt fehlenden Blättern
    Druck: Thorndike, Lynn (Ed.). - Latin treatises on comets between 1238 and 1368 AD. - Chicago 1950, 16-21 (diese Hs. benützt)
  • 114r-116v leer
  • 117r Navis saburrata est i. gebalast. Sarcina i. last. Saburra balast. ditella est onus equi vel alterius animalis, sonst leer
  • 117v leer
Origine du manuscrit: Aus der Kartause Basel, Geschenk von Heinrich Amici: 1r Eintrag von Heinrich Arnoldi (von ihm auch ein Besitzeintrag im hinteren Deckel und auf dem vorderen Deckel die Signatur "E 45" sowie einige Ergänzungen zu Titeln im Text), darunter von Jakob Louber Titel und alte Signatur "A ciiij".
Bibliograph. Nachweise
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung, ca. 1985 (zugänglich im Sonderlesesaal)
  • Thorndike, Lynn. - De lapidibus. In: Ambix. Vol. 8,1 (1960), S. 10
Literatur
  • Thorndike, Lynn. - Latin treatises on comets between 1238 and 1368 A.D. - Chicago, 1950, S. 5, S. 16ff. (cod. G)112v-113v
  • Regemorter, Berthe van. - La reliure souple des manuscrits carolingiens de Fulda. In: Scriptorium ; 11 (1957), S. 249-257, hier S. 252-254, pl. 32b, S. 255-257 (betr. Einbände)
Online