Per questo manoscritto sono disponibili le seguenti descrizioni

  • Leisibach Joseph, Die liturgischen Handschriften des Kapitelsarchivs in Sitten, Freiburg 1979 (Iter Helveticum, Subsidia 17), S. 124-129.
    (Descrizione standard, attualmente visualizzato)
  • Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550, Bd. III: Die Handschriften der Bibliotheken St. Gallen-Zürich, bearbeitet von Beat Matthias von Scarpatetti, Rudolf Gamper und Marlis Stähli, Dietikon-Zürich 1991, Nr. 338, S. 121-122.
    Mostra la descrizione aggiuntiva
Sion/Sitten, Archives du Chapitre/Kapitelsarchiv, Ms. 19
Creative Commons License

Leisibach Joseph, Die liturgischen Handschriften des Kapitelsarchivs in Sitten, Freiburg 1979 (Iter Helveticum, Subsidia 17), S. 124-129.

Titolo del codice: Missale Speciale Sedunense
Luogo di origine: Guillermus von Raron / Sitten
Datazione: 1439
Supporto materiale: Aus sehr fein geglättetem, mittelstarkem, sauberem Pergament. Gleichmäßiger Schnitt (roh). Am Vorderschnitt zu den wichtigsten Festen eingezogene Signakel aus schmalen Pergament- oder Lederstreifen.
Dimensioni: 150 Bl.(+ 2 Spiegelbl. + je 1 Vorsatz- bzw. Nachsatzbl.)
Formato: 355 x 260 mm.
Numerazione delle pagine: Alte Foliierung (vom Schreiber) verso oben Mitte I-CXLI. Parallel dazu moderne Bleistiftfoliierung 1-150.
Composizione dei fascicoli: 19 Lagen: 16 IV, 2 V, 1. Nur die beiden ersten Lagen tragen am Schluß Reklamanten.
Disposizione della pagina: Sämtliche Texte ohne Notation in 2 Spalten zu 25 Zeilen. Nur die Offizien zu Fabian u. Sebastian (f.81r-83r) und Visit. B.M.V. (f.98v-103v) sind mit Quadratnotation auf 4 roten Linien versehen (cf. SMAH XIII p. 57). Die Gradualteile in etwas kleinerer Schrift. Liniierung teils mit roter, teils mit schwarzer Tinte a//bc//d nach sichtbaren Zirkelstichen. Die 4 Vertikalen und die oberste (unbeschriebene) und unterste Zeile reichen von Rand zu Rand. Spiegel 240 x 150 mm.
Tipo di scrittura e mani: Gepflegte spätgot. Textur vom Sittener Schreiber Joh. Thieboudi (Kolophon f. 148vb).
Decorazione:
  • Am Anfang der Formeln rote und blaue Lombarden (ab f. 104 nur noch rot).
  • Zu den wichtigsten Fest- und Heiligentagen größere (4zeilige) Deckfarbeninitialen mit Miniaturen: (3v) Geburt Christi; (12r) Anbetung der 3 Könige; (14v) Christus steigt aus dem Grabe; (19v) Himmelfahrt Christi; (21v) Pfingstwunder; (25v) Gnadenstuhl; (27r) Ecce homo?; (34r) ganzseitiges Kanonbild; (34v) hl. Antonius (ohne Beziehung zum Text); (81r) hl. Sebastian; (86v) Darstellung Iesu im Tempel; (90r) Mariae Verkündigung; (99r) Mariae Heimsuchung; (102va) Schweißtuch mit Christuskopf; (102vb) Christkind; (106v) Maria zwischen zwei Engeln; (109r) Mariae Geburt; (116v) hl. Petrus; (119v) Conceptio (Goldene Pforte).
Legatura: Einband (wohl original) aus 2 Holzdeckeln (365 x 265 mm), Kanten außen durchgehend abgerundet. Überzug aus kirschrot gefärbtem Schweinsleder ohne Verzierung. Spuren von 2 Langriemenschließen vom VD zum RD. 5 Bünde und Reste von ledergeflochtenem Kapital. Beide Deckel sind zusammen mit Spiegel - und Vorsatzbl. vom Codex abgetrennt.
Contenuto:
  • 1. f. 1ra-29rb De Tempore (Hauptfeste)
    • (1ra) >In nativitate dni. missa in galli cantu. Intr.< Dominus dixit ad me
    • (29ra-b) > [De Corpore Christi] infra actionem< Communicantes Hanc igitur Qui pridie manus suas et elevatis.
    Zu bemerken: Es werden die vollständigen Formulare zu folgenden Festen aufgeführt: (1ra) die drei Weihnachtsmessen; (5va) In nat. S. Stephani prothomart.; (6vb) In nat. s. Iohannis evang.; (7vb) In nat. Innocentum; (9ra) In nat. s. Thome Cantuar.; (10ra) Dom. infra oct.; (11ra) In Circumcisione dni.; (12ra) In die Epyphanie; (13vb) In oct. Epyphanie; (14vb) In die Pasche mit Feria II u. III; (19va) In Ascencione dni.; (21va) In die Penthecostes mit Feria II u. III; (25va) De sancta Trinitate; (27ra) In festo Corporis Christi.
    Die vorhandenen Texte stimmen völlig mit den Missalien Ms. 20 u. 21 überein. Die wechselnden Praefationen und Texte infra actionem sind an den einzelnen Festtagen eingefügt.
  • 2. f. 29rb-41ra Ordo et Canon Missae , integriert in die Votivmesse B.M.V. Salve sancta parens, das zweite Sakramentarformular de s. Theodolo, das dritte Formular pro vivis et mortuis.
    • (29rb) >Ordo sacerdotalis. Ad amictum< Munda me dne.
      • >Ad albam< Indue me dne.
      • >Ad cingulum< Precinge dne.
      • >Ad manipulum< Dilectionem dei
      • >Ad stolam< Stola et iugo
      • >Ad casulam< Constanciam fidei
      • cf. Amiet, Ordinaire de la messe, Nr. 15-21;
      • Jungmann, MS 1 p. 360-377
    • (29va) >Incipit sacerdos< Iudica me deus … etc.
    • (30ra) >Intr.< Salve sancta parensGloria … mit Tropus Spiritus et alme orphanorum paraclite (RH 19312)
    • (32ra-33ra) 3 Kollekten; nach dem Offertorium die Ordinariumstexte zur Oblation.
    • (33ra-b) 3 Secretae
    • (33va-b) Praefatio de B.M.V.
    • (34r) Kanonbild
    • (34va) Te igitur
    • (35rb) im Communicantes Cosme et Damiani. Mauricii sociorumque eius et omnium sanctorum
    • (40ra-b) 3 Postcomm.
    • (40va) Placeat tibi … ; daran
    • (40va-41ra) [Gratiarum actio] >ant.< : Trium puerorum>Alia oratio< Actiones nostras feliciter finiantur. Per.
      • cf. Amiet, Ordinaire de la messe, Nr. 173-191;
      • Ordo missae ed. van Dijk, p. 525 sq.;
      • Jungmann, MS 2 p. 570-576.
  • 3. f.41ra-43ra >In Adventu dni. de b. Maria virg. [intr.]< Rorate celi (ganzes Formular); das 2. Sakramentarformular pro se ipso, das 3. Formular pro amicis.
  • 4. f.43ra-44rb Praefationes
    • (43ra) >Prefacio de Nativitate dni.<
    • (44rb) >De apostolis< et ideo cum angelis.
  • 5. f.44va-46ra >Officium de b. Maria a Nativitate dni. usque ad purif. b. Marie. [Intr.]< Vultum tuum
    • (45vb-46ra) Perikopen >in tempore paschali.<
  • 6. f.46ra-80va Commune Sanctorum
    • (46ra) >In vigilia unius apostoli [intr.]< Ego autem sicut oliva
    • (80va) > [De virginibus] postcomm.< Auxilientur nobis dne. sumpta misteria Per. Vollausgebautes Commune wie in den übrigen Missalien.
  • 7. f.46ra-80va Proprium de Sanctis
    • (80va) >Ylarii conf. [intr.]< Sacerdotes tui
    • (120vb) >[De s. Thoma apost.] postcomm.< Adesto nobis misericors deus Per.
    Zu bemerken: Das Sanctorale enthält nur eine Auswahl der Sittener Heiligenfeste; das Repertoire siehe bei Huot p.664-677. Von vielen Festen sind nur die Orationen verzeichnet. Sämtliche Marienfeste werden mit kleiner Miniatur ausgezeichnet.
    Hervorzuheben: (80vb) S. Anthonii; (81rb) Fabiani et Sebastiani, die Gradualteile notiert, am Rande Miniatur mit Sebastian; (84ra) De s. Karolo; (84rb) In Purificacione mit 'Benedictio candelarum' Adesto dne. supplicacionibus nostris (Franz, Benediktionen I p. 451); (84va) ƖƉ Fons et origo tocius lucis ( Franz, Benediktionen I p. 451); (85rb) 'Item oratio' Dne. deus creator celi et terre rex regum (von Arx, Klosterrituale Biburg, Nr. 79; Franz, Benediktionen I p. 445 sq.); (85vb) 'Alia oratio' Dne. deus pater omnip. lumen indeficiens (Franz, Benediktionen I p. 451); (86ra); 'Hic accenduntur candele. Ant.' Lumen ad revelacionem 'Ps' N une dimittis; 'Oratio' Omnip. semp. deus qui hodierna die (OR L,8,14); (86rb) 'Ad processionem ant': Ave gracia plena 'Alia ant': Adorna thalamum (cf. Huot p. 253 sq.); (91va) De s. Hugone; (99ra) Visitacio b. Marie virg. mit 'Prosa' (100vb) Veni precelsa domina (RH 21231; AH 54 Nr. 193), die Gradualteile, die Prosa und die ganze Praefation sind notiert; (103vb) Divisio apostolorum; (105va) Transfiguracio dni.; (107vb) De s. Theodolo; (108vb) Revelacio s. Theodoli; (110vb) Amati epi.
  • 8. f. 120vb-130rb De Tempore
    • (120vb) >Dominica prima de Adventu oratio< Excita ques. dne. potenciam tuam
    • (130rb) > [Dom. in Ramis palmarum] postcomm.< Per huius dne. operacionem misterii Per.
    Zu bemerken: Enthält nur die Orationen der 4 Adventssonntage und der Fastensonntage; Palmsonntag mit vollständigem Formular und Passion mit den rubrizierten Passionsbuchstaben c, t, s.
  • 9. f. 130rb-135rb Missae pro Defunctis
    • (130rb) >Pro defunctis [intr.].< Requiem eternam … mit verschiedenen Auswahltexten; Orationen für versch. Personen;
    • (135rb) >[Missa communis] postcomm.< Animabus ques. dne. famulorum famularumque Qui vivis.
  • 10. f. 135rb-142rb Missae votivae
    • (135rb) >Sequitur missa multum devota Quinque plagarum Christi facta a sancto Iohanne evangelista omni feria VI dicenda. Postmodum papa Iohannes XXII concessit tam dicentibus quam audientibus CC dies indulgentiae. Beatus vero Bonifacius papa egrotavit et annum venialium in domino relaxabat (cf. Franz, Messe, p. 158-160) . Missa de quinque vulneribus dni. nri. I. Chr. Intr.< Humiliavit semetipsum mit
    • (136ra) >Prosa< Cenam cum discipulis (RH 3616; AH 54 Nr. 117);
    • (137vb) >Missa vacante sede apostolica;<
    • (139rb) >Officium de sancto Ludovico [epo.]< ganzes Formular, mit den
    • (140ra) Allel. O Ludovice tu gemula cara minorum , Allel. Concipe dum recolis Francisci gaudia , Allel. Rosa vernans caritatis lilium virginitatis
      • (RH 32994;)
      • cf. van Dijk Sources II p. 295 n. Cod. H
    • (140vb) >In Transfiguracione dni. nostri Iesu Christi<
    • (142ra) >Pro episcopo et grege sibi commisso<
    • (142rb) >Postcomm.< Hec nos ques. dne. divini sacramenti Per.
  • 11. f. 142va-145rb Kalendar (Sitten), Januar-Dezember Zu bemerken: Das Kalendar ist vom gleichen Schreiber geschrieben wie der Codex. Die Nachträge stammen von einer anderen Hand des 15. Jhs.; die beiden Dedikationseinträge am 3. Okt. und 4. Dez. von einer kursiven Hand (von Math. Rondelli?). Die vollständige Liste der Heiligen bei Huot p. 638-657.
    Hervorzuheben: (142va) Jan. 9 Nachtrag Iuliani mart.; Jan. 10 Nachtrag Guillermi archiepi. Bituricensis et conf.; Jan. 28 rubr. Karoli conf.; (142vb) Febr. 1 Nachtrag Ursi conf.; (143ra) März 10 Helene virg.; März 29 Nachtrag Guillermi conf. prepositi Novicastri; (143rb) April 29 Petri mart.; (143vb) Juni 15 Nachtrag Bernardi conf. Montisiovis; Juni 22 Decem milia mart.; (144ra) Juli 2 rubr. Visitacio b. Marie; Juli 15 Divisio apostolorum; Juli 26 Transfiguratio dni.; Nachtrag Anne matris virg. Marie; (144rb) Aug. 4 Oswaldi regis; Aug. 5 Dominici conf.; Aug. 12 Clare virg.; die rubr. Feste des Aug. wurden vergessen einzutragen; (144va) Sept. 4 Revelacio b. Theodoli; Sept. 7 Grati epi. et conf. Augusten.; Sept. 13 Amati epi. et conf.; (144vb) Okt. 3 Nachtrag Dedicatio capelle Turbillionis; Okt. 13 rubr. Dedicacio ecclesie Sedunensis; Okt. 20 Dedicacio ecclesie Vallerie (145ra) Nov. 12 (!) Martini pape; (145rb) Dez. 4 Nachtrag Dedicacio capelle b. Marie virg. ac b. Fabiani et Sebastiani; Dez. 17 Nachtrag Lazari epi. et mart.; Dez. 30 Nachtrag Iocundi epi. Augustensis et conf.
  • 12. f. 145va-148vb Missae votivae
    • (145va) Missa de sancto spiritu
    • (145vb) De s. spiritu a LXXa usque ad Pascha dni.
    • (146vb) De sancta cruce
    • (147va) Oratio communis
    • (148rb) Pro pace
    • (148va) Contra temptacionem carnis
    • (148vb) >Postcomm.< Dne. adiutor noster et protector Per.
  • 13. f. 148vb Kolophon Nos Guillermus de Rarognia humilis capellanus et servus sancte Marie Sedunensis notum facimus omnibus presentibus inspecturis quod istum librum videlicet istud missale fecimus fieri et scribi ad opus et utilitatem nostre capelle fundate et dotate per nos in ecclesia Vallerie ad honorem et gloriam sancte Marie et beati Sebastiani martyris pro salute et remedio anime nostre, cui capelle dedimus dictum librum missale in perpetuum. Quod missale fuit scriptum die decima mensis septembris anno dni. millesimo CCCCmo trigesimo nono per me Iohannem Thieboudi sacerdotem rectorem altaris Corporis Christi siti in ecclesia predicta (cf. SMAH XIII p. 55).
  • f. 149ra-150va Missae votivae (1 Doppelbl., Nachtrag von Math. Rondelli)
    • (149ra) >Missa tempore pestis. Dietis prima letaniis cum oracionibus omnibusque tenentibus candelam accensam in manu usque in [sic] ad finem devote. Intr.< Recordare dne. testamenti
    • (149va) >Missa pro febricitante<
    • (150ra) [In Dedicatione ecclesie. Intr.] Terribilis est
    • (150va) Pro tribulacione.
    • (150vb) leer.
  • Nachträge von versch. Händen des 15. Jhs.
    • a. (Vorsatzbl. A 1ra) >Alia oratio< Deus pro cuius amore gloriosa virgo et martir Appollonia Per. >Alia oratio< Deus qui beatam Appolloniam virginem et martirem tuam Per (cf. Einleitung p. 51). (A 1rb) leer.
    • b. (A 1va) [Missa] Innocencii pape de omnibus sanctis. [Oratio] A cunctis nos ques. dne. mentis Secr. Exaudi nos dne. deus noster Postcomm. Mundet nos et muniat Per
      • Bruylants I p. 188 Form. 567;
      • van Dijk, Sources II p. 321 Nr. 9
      (A 1vb) leer.
    • c. (Nachsatzbl. B 1r) Contra mortalitatem. Oratio. Deus qui non mortem sed penitenciam Secr. Subveniat nobis ques. dne. sacrificii praesentis Posteomm. Tuere nos ques. dne. Per
      • Bruylants 1 p. 184 sq. Form 557
      (B 1v) leer.
    Spiegelbl. A u. B (Perg.) leer.
Bibliografia:
  • Stenzl I Nr. 51;
  • Huot passim, bes. p. 638-677;
  • SMAH XIII p. 55-58, 61, 106;