Basel, Universitätsbibliothek, A VII 30
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2017.

Handschriftentitel: Sammelband (Henricus Arnoldi)
Entstehungsort: Basel
Entstehungszeit: 2. Hälfte 15. Jh.
Frühere Signatur: Kartause Basel, Bibliotheca antiqua, E clxxiiii (alt)
Beschreibstoff: Vorderes abgelöstes Spiegelblatt (a), vorderes Vorsatzlatt (b), erste Lage und hinteres Vorsatzblatt (z) Pergament, Rest Papier.
Umfang: 1 Band (240 Blätter)
Format: 21 x 14,5 cm
Seitennummerierung: Alte Foliierung Bl. 1-237 von Jakob Louber oben rechts arabisch mit Tinte; moderne Bleistiftfoliierung Vorsatzblätter vorne a.b und Vorsatzblatt hinten z.
Lagenstruktur: Lagen: V10 + (II-1)13 + (VII-3)24 + V34 + (II+1)39 + (V+1)50 + I52 + V62 + I64 + V74 + VII88 + (VI+1)101 + VI113 + II117 + IV125 (Lagenbestimmung unsicher, da enge Bindung und zahlreiche Unregelmässigkeiten).
Seiteneinrichtung:
  • Bl. 1-10: Schriftraum 15 x 10 cm, mit Tinte begrenzt; 42 Zeilen.
  • Bl. 11-125: Schriftraum meist 14,5-15,5 x 8-8,5 cm, meist 37-44 Zeilen.
  • Bl. 226-236: Schriftraum 15-16 x 9 cm, 38-41 Zeilen.
Schrift und Hände:
  • Bl. 1-10: Hybrida formata, 2. Hälfte 15. Jh.
  • Bl. 11-125: Hybrida und Hybrida currens, 2. Hälfte 15. Jh., geschrieben von Heinrich Arnoldi (Schriftvergleich; 122v Eintrag und Datum 1483, von anderer Hand)
  • Bl. 226-236: Semihybrida, geschrieben [in Basel] 1486 von Ludwig Moser (Eintrag 236r)
Buchschmuck:
  • Bl. 1-10: Rubriziert, rote Titel, rote und blaue Lombarden.
  • Initialen:
    • 1r: Blaue Initiale mit rotem Fleuronnée und etwas Grün.
Spätere Ergänzungen: Bl. 11-125: Mit zahlreichen Zusätzen und Hinweisen am Rand.
Bl. 126-225: Auch in den Drucken einige handschriftliche Korrekturen und Hinweise.
Einband: 15. Jahrhundert, braunes Leder mit Streicheisenlinien, Punzen und Einzelstempeln (Rücken schadhaft); Schnitt gelb, vorn breite rote und schmale braune Signakeln; zwei Schliessen. Spiegel und hinteres Vorsatzblatt Pergament-Fragmente: Spiegel vorn (Bl. a) abgelöst, Stück einer Urkunde, 15. Jh.; Vorsatzblatt hinten (Bl. z), Stück einer Notariatsurkunde des Basler Konzils betreffend Inkorporierung eines Teilnehmers, 1432; Spiegel hinten, Schriftseite aufgeklebt. Auf dem vorderen Deckel Titel mit Tinte Caritatis preconia.
Hauptsprache: Lateinisch
Inhaltsangabe:
Sammelband mit handschriftlichen Teilen und Drucken.
  • ar-v Pergamentfragment (abgelöstes Spiegelblatt). Vgl. Einbandbeschreibung
  • br Titel, alte Signatur, Besitzeintrag, Conspectus, sonst leer
  • bv leer
  • 1r-10v Dionysius Leeuwis Cartusiensis: Exhortatorium novitiorum >Cristus<. Nemo mittens manum suam ad aratrum [Luc. 9,62]. Hoc in evangelio generaliter locutus sum …–… auxilium meum in te. Ad laudem et gloriam omnipotentis qui est super omnia deus sublimis et benedictus. Amen. >Explicit feliciter exhortatorium novitiorum venerabilis devotique patris Dyonisii Carthusiensis domus Bethleem in Ruremunda etc.<
    Druck: Opera omnia 38. Tornaci, 1909, S. 525-545.
  • 11r-v leer
  • 12r-34r Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Passio domini una ex quattuor commixta, cum glossulis >Prologus in passionem domini unam ex quatuor commixtam<. Passionis domini nostri Ihesu Christi textum seu historiam in unam quandam continuam contrahere consonantiam ;
    • [14r ] >Passio domini nostri Ihesu Christi secundum Matheum Marcum Lucam et Iohannem<. [Textus:] In illo tempore collegerunt pontifices et pharisei concilium ; [glossula:] primum dominice passionis praeambulum et est conspiratio Iudeorum …–… [textus:] signantes lapidem cum custodibus; [glossula:] unde et Marcius ab aliis nuncupatur
    Vgl. Jakob Loubers Verzeichnis zu einer Sammlung von Werken Arnoldis, A IX 6, 46r "Passio domini nostri Ihesu Christi una ex quatuor commixta cum glosulis suis, fo. 54" - Stegmüller, Repertorium biblicum, Bd. 6, S. 93 f., Nr. 8667.
  • 34v-36v leer
  • 37r-38v Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Oratio pro caritate impetranda a domino Iesu >Oracio pro caritate impetranda a domino Ihesu fundata aliqualiter super via purgativa illuminativa et unitiva seu perfectiva, sepius et cum attentione corde aut ore dicenda a religioso proficere et non deficere curante <. Amorosissime domine Ihesu Christe amator meus unice amicorum summe …–… in unitate spiritus sancti deus per omnia secula seculorum amen.
    [Mit zahlreichen Ergänzungen. 37r unten:] Istam oracionem feci primum, deinde tractatum sequentem et oracio ista quasi nucleus materie de caritate sed ante omnia prius feci oracionem magnam de humilitate in forma scripti minoris et tali ordine deberent hec tria conscribi
    Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 47r "Oracio pro caritate impetranda a domino Ihesu, fo. 122".
  • 39r-86v Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Tractatus de modo perveniendi ad veram et perfectam dei et proximi dilectionem >Prologus in materiam de caritate<. Caritatis excellentia satis in divino commendatur eloquio ;
    • [42r ] >Incipit de caritate materia<. Amator meus amor meus amantissime amabilissime domine Ihesu Christe deus meus …–… prout confidimus desideramus et petimus et ignosce presumptioni etc.
    Mit zahlreichen Ergänzungen. Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 47r "Tractatus profunde speculationis de charitate dei et proximi, quinquaginta unum capitula continens, fo. 125".
  • 87r-v leer
  • 88r-104v Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Dialogus Iesu et Mariae de mysterio redemptionis humanae >Prologus in dyalogum Ihesu et Marie de humani generis salute<. Dyalogus iste inter Ihesum et Mariam in tres partes dividitur ;
    • [89r ] >De misterio redemptionis humane dyalogus inter Ihesum et Mariam<. Maria ad Ihesum: Fili mi carissime sentiunt nonnulli tibi et mihi devoti quod tu et ego …–… et ad vitam sempiternam. Amen
    Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 46v "Dialogus Ihesu et Marie de mysterio redemptionis humane, in tres partes divisus, fo. 75".
  • 105r leer
  • 105v-113v Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Dialogus de exercitiis spiritualibus >Dyalogus de exercitiis spiritualibus inter sanctam Margaretam virginem et matrem, et eius servulum<. Margareta Antiochena ad suum servum: Intellexi tuum desiderium quomodo cupias mecum colloqui …–… et omnibus te diligentibus in salutem. Amen. >Explicit 3a pars huius dyalogi<
    Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 58r "Dialogus de exerciciis spiritualibus [über der Zeile:] partibus in tres partes et [Forts. auf der Zeile:] per capitula distinctus, folio 828 et sequentibus".
  • 114r-117r Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Dialogus de sancta cruce >De sancta cruce dyalogus inter sanctam Margaretam et servum ipsius, occasione conversionis eius ad religionem. Prologus et quasi capitulum primum<. Qui vult venire post me [Matth. 16,24]. De hiis verbis et de sancta cruce opto, domina mea sancta Margareta …–… et largire sempiterna gaudia
    Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 54v "De sancta cruce dialogus inter sanctam Margaretam et servum ipsius occasione conversionis eius ad religionem folio 594 et sequentibus".
  • 117v leer
  • 118r-122v Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Dialogus beneficiis dei >De beneficiis dei dyalogus inter sanctam Margaretam et eius servum et primum de beneficio creationis. Capitulum primum<. Servulus loquitur: Beneficia ut quidam sapiens ait merentur gratitudinem …–… et ad meam salutem. Amen.
    [Von anderer Hand:] 1483 per Ven[erabilem] p[atrem] d[ominum] H[enricum]. [Texthand:] >Explicit dyalogus de beneficiis inter s. Margaretam et eius servulum in simplicitate<
    Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 58r "De beneficiis dei dialogus in capitula distinctus, folio 824 et sequentibus".
  • 123r-125v leer
  • 126-139 Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Litania contra Turcos
    Druck: Basel, Joh. Amerbach, um 1480; GW 2510.
  • 130-139 Exhortatio de celebratione missae
    Druck: Strassburg, H. Knoblochtzer, 1482; GW 9512.
  • 140r Angaben zu Provenienz, Inhalt und Gebrauch.
    Pro Cartusiensibus in Basilea; [von anderer Hand:] Duo continentur in quaternulis istis tractatuli Transmissi a domo Carthusien. prope Treverim venerabilibus patribus Carthusien. in Basilea ad habendum et in eis utiliter si opus fuerit proficiendum etc.
  • 140v leer
  • 141-225 Tilmannus Dulmaniensis: Tractatulus de vinea spirituali necnon tractatulus de perfectiore institutione novitiorum
    Druck: Köln, A. Therhoernen, um 1476; Voulliéme 1187.
  • 225v Angaben zu Provenienz und Gebrauch.
    Pro Cartusiensibus in Basilea. Illam partem primo rescribatis ut curam pro noviciis habeamus.
    Gleiche Hand wie 140r der erste Eintrag
  • 226r-236r Henricus Arnoldi de Alfeldia O.Cart.: Legenda Brunonis >De beati Brunonis origine genere et nobilitate cum sciencia [?]<. Quidam sapiens exhortationis gracia dicit laudemus viros gloriosos …–… plura posset explorare nos latencia. >Explicit cronica cuiusdam Carthusiensis de beato Brunone primo Carthusiensi. Fr. Ludoviccus Moser monachus professus huius domus vallis beate Margarete Basilee ordinis Cartusien. hec transsumpsit primus ex cirographo venerabilis patris domini Heinrici de Alveldia eiusdem domus quondam prioris anno domini M CCCC Lxxxvio xviiia die aprilis anno professionis prefati patris Heinrici in ordinem Carthusien. quinquagesimo<
    Vgl. Jakob Louber a.O., A IX 6, 55r "Item legenda beati Brunonis ordinis Cartusien. fundatore et patriarcha fo. 630"; auch A XI 25, 166r-169v (ohne die conclusio); im Katalog Urban Mosers fälschlich Heinrich Egher von Kalkar zugeschrieben, s. Rüthing, Heinrich. - Der Kartäuser Heinrich Egher vom Kalkar (Veröffentl. d. Max Planck-Instituts f. Geschichte 18 = Studien zur Germania sacra 8). - Göttingen, 1967, S. 154-156.
  • 236v-237v leer
  • zr-v Pergamentfragment (Hinteres Vorsatzblatt). Vgl. Einbandbeschreibung
Erwerb der Handschrift: Aus der Kartause Basel: br Besitzeintrag, alte Signatur E clxxiiii, Conspectus, alles von der Hand Jakob Loubers; ein weiterer Eintrag 39r unten (von Heinrich Arnoldi). Vgl. weitere Besitzeinträge 140r und 225v.
Bibliograph. Nachweise
  • Scarpatetti, Beat Matthias von u.a. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz , Bd.1. - Dietikon; Zürich, 1977, Nr. 161.
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung, ca. 1976 (zugänglich im Sonderlesesaal).
Literatur
  • Bruckner, Albert. - Scriptoria medii aevi Helvetica 10: Schreibschulen der Diözese Konstanz. - Genf, 1964, S. 92 f.
  • Rüthing, Heinrich. - Der Kartäuser Heinrich Egher von Kalkar 1328-1408. - Göttingen, 1967, S. 154-156 (betr. 226r-236r).
Online