Basel, Universitätsbibliothek, B I 17
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2016.

Handschriftentitel: Paulus Burgensis
Entstehungsort: Basel
Entstehungszeit: 15. Jahrhundert
Frühere Signatur: Predigerkloster (Basel), X [...] (alt)
Beschreibstoff: Pergament
Umfang: 1 Band (374 Blätter): mit Buchschmuck/Illustration
Format: 35/35,5 x 25/25,5 cm
Seitennummerierung: Moderne Bleistiftfoliierung: A. 1-373.
Seiteneinrichtung: Schriftraum 24-26,5 x 17-17,5 cm; zweispaltig, 45-51 Zeilen ohne Linierung.
Schrift und Hände: Buchminuskel des 15. Jahrhunderts, mehrere Hände: 7ra-249va und 280rb-372rb Ulrich Jan von Halstatt (vgl. datierte Schreibereinträge Bl. 249va und 372rb), daneben drei weitere Hände zu unterscheiden: 1ra-6vb, 250ra-275vb, 275vb-280ra, letztere vielleicht diejenige des Rubrikators am Ende des Bandes.
Buchschmuck: Miniaturen/Zeichn.:
  • 18va: Sphärenskizze
  • 73vb: Angedeutete Skizze
Spätere Ergänzungen: In beiden Teilen verschiedene Versehen und Auslassungen von anderer Hand ergänzt.
Einband: 15. Jahrhundert. Über den Buchblock etwas hinausragende Holzdeckel mit leicht gepresstem Lederüberzug; einfaches Rautenmuster, auf der Hinterseite bei den Kreuzungen der Linien zusätzlich Vierpunktstempel. Zweimal fünf Messingbuckel verloren. Von den nach hinten greifenden Schliessen nur noch die Haften an der Vorderseite und die beiden Fixierstifte hinten vorhanden. Ehemals Catenatus, Spur am vorderen Deckel unten. Altes Pergament-Etikett auf dem hinteren Deckel. Spiegelblätter vorn und hinten sowie Vorsatzblatt A mit Textfragmenten (vgl. Inhaltsbeschreibung). Titelschilder und alte Signatur auf dem Rückendeckel.
Hauptsprache: Lateinisch
Entstehung der Handschrift: Aus zwei ursprünglich getrennt voneinander geschriebenen Teilen: 1. Teil: Bl. 1-249, 2. Teil: Bl. 250-373. Datierte Schreibereinträge Bl. 249va (30. Aug. 1437) und 372rb (17. Sept. 1436), beide von Ulricus Jan de Halstat. Daran anschliessend ein kürzeres Kolophon von anderer Hand (Rubrikator?), das wohl irrtümlich mit 1433 datiert ist (vgl. Scarpatetti, Nr. 354) (Schreibereinträge vgl. Inhalt).
Provenienz der Handschrift: Aus dem Basler Dominikanerkloster, Besitzeintrag 373v “Iste liber est fratrum Predicatorum in Basilea”, zweimal von verschiedenen Händen (Schmidt Nr. 207). Av “Ex libris Bibliothecae Academiae Basiliensis 1559” von der Hand Heinrich Pantaleons. Titel auf Schild auf dem hinteren Deckel “Addiciones ad postillam magistri Nicolai de Lira super bibliam edite a reverendo domino Paulo episcopo Burgensi item dyalogus qui dicitur scrutinium sacre scripture eiusdem domini Pauli episcopi Burgensis”, alte Signatur auf dem Rückendeckel “X […] ”. Nicht im Katalog der Dominikanerbibliothek (Staatsarchiv Basel Stadt: Prediger N 11).
Bibliograph. Nachweise
  • Schmidt, Philipp. - Die Bibliothek des ehemaligen Dominikanerklosters in Basel. In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde. - Basel. - Bd. 18 (1919), S. 160-254, hier S. 214, Nr. 207
  • Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel : beschreibendes Verzeichnis. Abt. B, Theologische Pergamenthandschriften / bearb. von Gustav Meyer und Max Burckhardt. - Basel : Universitätsbibliothek, 1960-1975. - Bd. 1, S. 62-65
  • Scarpatetti, Beat Matthias von u.a. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz , Bd.1. - Dietikon; Zürich, 1977, Nr. 354
Online
Kodikologische Einheit: Teil 1
Entstehungszeit: 30. Aug. 1437
Lagenstruktur: Lagen: 14 IV112 + (IV+1)121 + 16 IV249
Buchschmuck: (Bl. 1-249): Rote Initialen bei den Titeln, rote Seitentitel mit Angabe der Bücher. Bibelstellen rot unterstrichen.
Inhaltsangabe:
  • Blatt im vorderen Deckel Fragmentum ex tractatu de febribus, febrium signis, criticis diebus //est proculdubio. Et febris in omnibus egritudinibus que sunt in fine acuitatis. Est autem continua secundum disposicionem unam et est illa qu[am] nominant sinochum. Aut fit assidua continua non secundum disposicionem unam oportet ut non turbetur medicus propter plurimum sue sollicitudinis quin procedat et cognoscat quando erit status// 13. Jahrhundert
  • Ar-v Ex officio BMV
    • [Recto:] Nigra sum sed formosa filie Iherusalem quia decoloravit me sol.
    • [Verso: Lectiones I-III] [I:] O beata Maria quis digne tibi valeat iura gratiarum
    • >lectio prima< et laudum preconia rependere [II:] Admitte piissima dei genitrix
    • >lectio secunda< preces nostras intra sacrarium tue exauditionis [III:] Sancta Maria succurre miseris, iuva pusilla
    • >lectio tertia< nimes, refove flebiles
    14. Jahrhundert; Ar mit Noten - Gesamtkatalog der Wiegendrucke Nr. 05274
  • 1r-249v Paulus a Sancta Maria Burgensis: Additiones in Nicolai de Lyra super bibliis postillas >Incipiunt addiciones ad postillam magistri Nicolai de Lira super biblia <. Quid tibi vis ut vivens donem dilectissime fili …–… nunc per graciam et in futuro per gloriam. Amen Verschiedentlich leer gelassene Stellen, die einen Ausfall markieren, nicht selten aber auch da, wo gegenüber der Druckausgabe nichts fehlt
    • Druck z.B. J. Froben / J. Petri, Basel 1506-1508
    • Stegmüller, Fridericus. - Repertorium biblicum medii aevi. - Bd. 4 (1954), S. 194-197 Nr. 6329
    • (1ra-v) Paulus a Sancta Maria Burgensis: Praefatio ad Alfonsum >Incipiunt addiciones ad postillam magistri Nicolai de Lira super biblia edite a reverendo patre domino Paulo de sancta Maria magistro in theologia episcopo Burgensi archicancelario [sic] serenissimi principis domini Iohannis Regis castelle et legionis quas venerabili viro Alfonso legum doctori decano compostellano filio suo ex legitimo matrimonio genito direxit premittens ei prologum sub forma sequenti. Finivit autem eas anno domini M° CCCC° XXIX°<. Quid tibi vis ut vivens donem dilectissime fili …–… manum aratro iam ponamus
    • (1vb-7vb) Paulus a Sancta Maria Burgensis: Additio in utrumque prologum Nicolai >Supra [sic] primum prologum postille qui incipit. Hec omnia liber vite. Similiter supra 2m prologum eiusdem postille qui incipit. Vidi in dextera <.
      • [2ra ] >Sequitur addicio super utrumque prologum<. Quoniam intencio postillatoris precipue versatur circa sensum litteralem …–… Que valde attendenda est etc.
    • (7vb-8va) Epistola fratris cuiusdam O.M. ad Paulum data >Copia cuiusdam litere que contra determinacionem predicte questionis a quodam magistro in sacra pagina de ordine minorum actori [sic] addicionum fuit missa<. Alme presul quam ut alter Symeon annosus …–… ut vivas semper in gloria etc.
    • (8va-11vb) Paulus a Sancta Maria Burgensis: Pauli ad illam epistolam responsio >Copia responsionis ad predictam epistolam<. Venerande religionis vir frater et amice carissime …–… meliora carismata semper emulare etc.
    • (12ra-249va) Paulus a Sancta Maria Burgensis: Super biblia additiones >Genesis primo postilla. In principio terram. Omissis divisionibus curiosis accipio illam que magis consueta est dici etc. Addicio<. [Gen. 1:] Circa exposicionem literalem huius primi capituli Gen. …–… [Apoc. 13:] nunc per graciam et in futuro per gloriam. Amen. Amen. Finitus est presens liber die veneris. XXXª. mensis Augusti. Sub anno nativitatis domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo in civitate Basiliensi. Vigore sacrosancti concilii ibidem celebrati Per manus Ulrici Jan de Halstat clerici Babergensis dyocesis. Pro quo deum exorate eiusque virginem matrem gloriosam. Amen Keine Additiones zu Ruth, I.II. Esdra, Iudith, libri sapient., I.II. Maccab.
Kodikologische Einheit: Teil 2
Entstehungszeit: 17. Sept. 1436
Lagenstruktur: 13 IV353 + 2 V373. Reklamanten jeweils auf der letzten Verso-Seite, Blattzählung im vorderen Teil der Lagen unten rechts, teilweise weggeschnitten.
Buchschmuck: (Bl. 250-373): Rot und blau wechselnde Initialen, vereinzelt mit einfachem Fleuronné, schwarze Kolumnentitel mit Angabe von pars, capitulum, distinctio. Bibelstellen rot unterstrichen.
Inhaltsangabe:
  • 250r-372r Paulus a Sancta Maria Burgensis: Scrutinium scripturarum [Prologus:] Scrutamini scripturas perhibent de me. Ioh. V[,39] Christus volens Iudeos instruere circa ipsius cognicionem …–… iuxta illud [Ps. 18,12] in custodiendis illis retribucio multa.
    • [250va Tabula capitulum:] Presens autem tractatus dividitur per distinctiones. Distinctiones vero per capitula modo infrascripto. Distinctio prima de scrutinio scripturarum …–… in exposicione sacrarum auctoritatum.
    • [250vb Textus:] >Primum capitulum. Saulus ad Paulum<. O Paule audivi quod magister tuus …–… felicitas sine miseria. Cui honor et gloria in secula seculorum amen. Et sic est finis. Deo gracias. Finitus est presens dyalogus die lune. XVIIa. mensis Septembris sub anno millesimo quadringentesimo tricesimo sexto Per manus Ulrici Jan de Halstat clerici Babenbergensis dyocesis. Explicit dyalogus qui Sruttinium [sic] dicitur scripturarum compositus per reverendissimum patrem dominum Paulum de sancta Maria sacre theologie professorem ac Burgensem episcopum et finivit eum postquam complevit eddiciones [sic] super Nicolaum de Lyra anno domini MºCCCCºXXXIII anno etatis sue 81
    Im Ganzen mit dem Druck übereinstimmend, Abweichungen z.B. in der Kapiteleinteilung
    • Druck z.B. J. Mentelin, Strassburg o. J. (Vgl. GW Nr. M29974)
    • Stegmüller, Fridericus. - Repertorium biblicum medii aevi. - Bd. 4 (1954), S. 194 Nr. 6328
    • Gesamtkatalog der Wiegendrucke Nr. M29974
  • 372v-373r leer
  • 373v Besitzeinträge
  • Blatt im hinteren Deckel Ex officio Ursulae [Hymnus ad matutinas:] Nocte surgentes virginum laudes reliquias trinitati sit gloria.
    • [Hymnus in laudibus:] >In laudibus ymnus<. Ymnum sanctis virginibus cantemus feliciter trinitati sit gloria 15. Jahrhundert; mit Noten
    • Analecta hymnica medii aevi, Bd. 52 (1909), S. 315f. Nr. 371f.
    • Chevalier, Ulysse. - Repertorium Hymnologicum, Bd. 1 (1892) Nr. 8301 und Bd. 2 (1897) Nr. 12037